انّ مرادهم بمساوقة الوحدة و الوجود ليس التّرادف بل، خذ وحدة

مع الوجود اثنين، فى الذّهن، اى بحسب المفهوم، لكن، الوحدة،

عينه، اى عين الوجود، فى العين.

ترجمه:

فريده ششم در بيان وحدت و كثرت فصل مستغنى بودن وحدت و كثرت از تعريف حقيقى‌

وحدت همچون معانى ديگرى است كه با آن مساوق و قريب المفهوم هستند

مانند وجود و وجوب يعنى وحدت نيز مانند اينها از نظر مفهوم و معنا اعمّ الاشياء

بوده، در نتيجه بايد بگوئيم وحدت اعرف اشياء است چ ه آنكه اعمّ اعرف است.

و سرّ اعرفيّت اعمّ از اخصّ آنستكه ذات و وجود اوسع تو با آن احاطه سنخ‌

است چ ه آنكه ذات تو از عالم قدس و كلّيّت و حيطه مى‌باشد چ نان چ ه حقتعالى در

قرآن مجيدش مى‌فرمايد:

قل الرّوح من امر ربّى.

پ س سنخيّت و تناسبى كه شرط ادراك است متحقّق بوده لا جرم فهم و

درك معناى اعمّ بر تو مشكل و بصورت عويصه درنمى‌آيد و بخاطر همين سنخيّت نيز

حضرات گ فته‌اند:

وحدت از نظر عقول اعرف اشياء است ولى كثرت بحسب خيال اكشف و

روشن‌ترين آنها بحساب مى‌آيد.

سپس اشاره نموديم كه مراد اهل فنّ از مساوق بودن وحدت و وجود ترادف‌

نيست بلكه در ذهن ايندو دو مفهوم متغاير محسوب مى‌شوند ولى در عين حال وحدت در

عالم خارج عين وجود است.