براى جوهر ديگر بوده و نه حالّ در آن مى‌باشد اگر از جوهر حالّ و محلّ تركيب يافته‌

باشد پ س آنرا جسم خوانند و غير آن يعنى جوهرى كه نه محلّ براى جوهر ديگر بوده‌

و نه حالّ در آن باشد و از آندو نيز تركيب هم نيافته باشد پ س آن مفارق از مادّه است‌

ولى در عين حال اگر به مادّه و جسم تعلّق داشته باشد نفس ناميده شده و در غير

اينصورت يعنى اگر تعلّقى به جسم نداشته باشد آنرا عقل مفارق خوانند.

كلمه « المفارق » مرفوع است از باب اينكه مقطوع از نعت بودن است و رفعش‌

بخاطر آنستكه خبر است براى مبتداء محذوف چ نان چ ه در فرموده حقتعالى‌ «ويللكلّ همزة لمزه الّذى جمع مالا و عدّده» كلمه‌ «الّذى» را از صفت بودن براى لمزه‌

مى‌توان مقطوع قرار داده و خبر براى مبتداء محذوف دانست.

و ممكنست متعلّق براى « دونه » كه ظرف است باشد و تقدير كلام و دونه‌

هو المفارق مى‌باشد.

سپس مى‌فرمايد:

معلوم باشد كه براى اقسام پ نج گ انه جوهر مباحث طويلى است كه براى‌

هر يك فريده‌اى عليحدّه ترتيب داده‌ايم كه از قسم عقل در الهيّات و از باقى در

طبيعيّات صحبت نموده‌ايم.

شرح فارسى:

توضيح‌

جوهر: ماهيّتى است كه داراى تحصّل و قوام باشد در مقابل موجودات‌

اعتبارى كه چ نين نيستند و در تعريف آن گ فته‌اند هر گ اه در خارج موجود شود در

ضمن موضوع نباشد و در درّة التّاج آورده:

در اصطلاح جمهور جوهر ماهيّتى است كه چ ون او را در اعيان بيابند وجود

او در موضوع نباشد.

اقسام جوهر

براى جوهر پ نج قسم نقل نموده‌اند: