ه: لا ... كالادب (ميراث، ميراثا، ميراث)

و: لا ... فى الدّار و لا ... (سعيد، سعيد، سعيدا) و (خليل، خليل، خليلا)

جواب‌

1- در آن پنج وجه جايز است باين شرح: 1- (ضرر) و (ضرار) هردو مفتوح باشند 2- (ضرر) و (ضرار) هردو مرفوع باشند 3- (ضرر مفتوح و (ضرار) منصوب باشد 4- (ضرر) مفتوح و (ضرار) مرفوع باشد 5- (ضرر) مرفوع و (ضرار) مفتوح باشد.

2- « ما » و « لا » با سه شرط عمل مى‌كنند:

اوّل: آنكه خبر بعد از « الّا » نيامده باشد زيرا در اينصورت عمل منتفى است چنانچه در ما زيد الّا قائم عمل صورت نگرفته.

دوّم: خبر بر اسم مقدم نشده باشد زيرا در اين فرض عمل صورت نمى‌گيرد چنانچه در ما قائم زيد عمل واقع نشده‌

سوّم: كلمه « ان » بعد از « ما » نيامده باشد چنانچه در ما ان زيد الّا قائم عمل منتفى است و مثالى كه جامع اين سه شرط است مانند: ما هذا بشرا

3- دليل حجازيين بر عمل « ما » و « لا » آيه شريفه (31) از سوره يوسف است:

ما هذا بشرا

و برهان بنى تميم بر عمل نكردن قول شاعر است:

( و بسا پسر كوچك شكم باريك ميانى مثل ماه شب چهارده بود به او گفتم كه بالا بر نسب خود را تا ببينم كه از كدام قبيله هستى و نسبت بده خود را به قبيله پس جواب گفت اين فقره را كه قتل محبّ حرام نيست يعنى كشتن دوست بر معشوقه حرام نمى‌باشد).

4- زير عباراتت صحيح خط مى‌كشيم: