ترجمه‌

مصنف گويد:

و الا قلب مردود مى‌باشد مانند قول اين شاعر:

كما طيّنت بالفدن السياعا.

شارح گويد:

مقصود از [و الا] اينست كه و اگر قلب متضمن اعتبار لطيف نباشد مردود است و وجه مردود بودن آن اينست كه عدول از مقتضاى ظاهر بوده بدون آنكه نكته مورد اعتنائى در آن باشد همچون قول قطامى:

يعنى: پس چونكه جارى شد چاقى و فربهى بر آن شتر مانند آن باشد كه بمالى تو كاه‌گل را بقصر.

كلمه [الفدن‌] يعنى قصر و [سياع‌] بمعناى كاه‌گل است.

در عرف گفته مى‌شود طينت السّطح و البيت يعنى پشت بام و خانه را با كاه‌گل مرمّت نمودم.

انتقاد

ممكن است در مقام اشكال گفته شود:

اين بيت متضمن مبالغه در چاقى ناقه است بحدى كه اگر [طينت الفدن بالسياع‌] مى‌گفت يعنى [باء] را بر سر سياع داخل مى كرد و قلب را مرتكب نمى‌شد اين مبالغه از كلام استفاده و بدست نميآمد چه آنكه از اين قلب اينطور استفاده مى‌شود كه كاه‌گل قصر در ضخامت و قطر بحدّى است كه آنرا بايد اصل و قصر را فرع قرار داد چنانچه چاقى در شتر نيز باين گونه است يعنى چاقى اصل شده و خود ناقه فرع آن‌