استعمال لفظ در معناى موضوعله حقيقت و در غير آنكه با موضوعله
مناسب است مجاز و در غير مناسب با آن اصطلاحا غلط ناميده مىشود و اين امر محلّ
اتّفاق و اجماع است.
محل اختلاف
آنچه مورد اختلاف و نزاع است اينكه در صحّت استعمال مجازى آيا ترخيص
واضع و ملاحظه علاقههائى كه در علم بيان مذكور است شرط بوده يا آنكه صحّتش بحسب
طبع و تابع استحسان ذوق سليم مىباشد، بنابراين هرمعناى غير موضوعلهى كه با
موضوعله مناسب بوده و طبع و ذوق سليم آنرا مستحسن بداند استعمال لفظ موضوعله در
غير آن صحيح مىباشد و در غير اينصورت صحيح نيست.
مختار مصنّف (ره)
مصنّف مىفرمايند:
از نظر ما ارجح قول دوّم است زيرا وجدانا مىبينيم كه استعمال لفظ « اسد » در « رجل شجاع» بطور مجاز صحيح است و لو آنكه واضع از آن منع كرده باشد و
بر عكس ملاحظه مىكنيم كه استعمالش بنحو مجاز در كسيكه دهانش متعفّن است صحيح نيست
اگرچه واضع آنرا ترخيص نموده باشد.
و مؤيّد اين ادّعاء اتّفاق غالب لغات در معانى مجازيّه مىباشد چه
آنكه مىبينيم در هرلغتى از رجل شجاع به لفظى كه براى شير وضع شده تعبير مىنمايند
و همچنين است حال بسيارى از مجازات شايعه ديگر.