ترجمه:

مختار مرحوم مصنّف‌

مصنّف مى‌فرمايند:

رأى صحيح از نظر ما قول سوّم مى‌باشد و اثبات آن نياز به توضيح و بيان دارد كه ذيلا مى‌آوريم:

معانى موجود در خارج به دو نحوه مى‌باشند:

اوّل: معانى كه فى نفسه وجود دارند همچون « زيد » كه از جنس جوهر بوده و « قيام زيد» مثلا كه از سنخ عرض مى‌باشد، چه آنكه هردو موجود فى نفسه محسوب مى‌شوند و از اين نظر با هم تفاوتى ندارند و تنها فرقشان اينستكه جوهر موجود فى نفسه و لنفسه است ولى عرض موجود فى نفسه ولى لغيره مى‌باشد.

دوّم: معانى كه موجود بوده ولى فى نفسه نيستند مانند نسبت قيام به زيد.

و دليل بر اينكه معناى دوّم موجود فى نفسه نيست آنستكه:

اگر نسب و روابط موجودات مستقلّ مى‌بودند لازمه آن اين بود كه بين روابط و موضوعات آنها رابطه باشد پس كلام را بآن رابطه نقل داده و مى‌گوئيم:

اين رابط بحسب فرض موجود مستقلّ است پس بايد براى آن رابط ديگرى باشد و بهمين ترتيب كلام را به رابط مذكور نقل داده و درباره آن صحبت مى‌كنيم و چون اين امر بجائى منتهى نمى‌شود پس تسلسل لازم مى‌آيد و تسلسل هم امر باطل و مستحيلى مى‌باشد.

در نتيجه پى مى‌بريم كه وجود روابط و نسب ذاتا تعلّق به غير داشته و حقيقتى براى آنها غير از تعلّق به به طرفين اسناد وجود ندارد.

بيان مراد

تحقيق مرحوم مصنّف و مختار ايشان در معانى حرفيّه‌

مرحوم مصنّف پس از نقل اقوال سه‌گانه قول سوّم را اختيار نموده و براى اثبات آن به مقدّمه‌اى بشرح ذيل پرداخته‌اند: