داده پس معنا بنفسه تصوّر نشده بلكه بوجهه و عنوانه تصوّر شده است چه آنكه كلّى وجه و عنوان براى افراد و مصاديق خود مى‌باشد.

بيان المراد، شرح فارسى بر اصول الفقه ؛ ج‌1 ؛ ص43

معناى تصوّر شده جزئى بوده و موضوع‌له معناى كلّى براى اين جزئى باشد و در اصطلاح از آن به وضع خاصّ و موضوع‌له عامّ اسم مى‌برند و بعبارت ديگر:

واضع معناى جزئى را تصوّر كرده و آنرا وجه و عنوان براى كلّى قرار داده سپس لفظ را براى معناى كلّى قرار داده است.

قوله: و انّ تصوّره على نحوين: ضمير در « تصوّره » به معنا راجع است.

قوله: فانّه بهذا الاعتبار: ضمير در « فانّه » بمعناى « شأن » مى‌باشد.

قوله: هو انّ المعنى الخ: ضمير « هو » به اعتبار ثان راجعست.

متن: اذا عرفت هذا الاقسام المتصوّرة العقليّة، فنقول:

لا نزاع فى امكان الاقسام الثّلاثة الاولى كما لا نزاع فى وقوع القسمين الاوّلين.

و مثال الاوّل الاعلام الشّخصيّة كمحمّد و علىّ و جعفر.

و مثال الثّانى اسماء الاجناس كماء و سماء و نجم و انسان و حيوان.

و انّما النّزاع وقع فى امرين:

الاوّل: فى امكان القسم الرّابع.

و الثّانى: فى وقوع الثّالث بعد التّسليم بامكانه.

و الصّحيح عندنا استحالة الرّابع و وقوع الثّالث.

و مثاله: الحروف و اسماء الاشارة و الضّمائر و الاستفهام و نحوها على ما سيأتى.

ترجمه:

مقام اثبات اقسام چهارگانه‌

پس از اينكه اقسام متصوّر عقلى را دانستى اكنون مى‌گوئيم:

در امكان اقسام سه‌گانه اوّل بين حضرات نزاع و اختلافى نيست چنانچه در وقوع و اثبات دو قسم اوّل و دوّم بين ايشان اختلافى نمى‌باشد.

و مثال قسم اوّل اعلام شخصيّه همچون: محمّد، على و جعفر بوده.