8- تابع بودن دلالت نسبت به اراده‌

9- تحقيق در وضع شخصى و نوعى‌

10- وضع در مركّبات‌

11- علائم حقيقت و مجاز

12- اصول لفظيّه و تحقيق در پيرامون آنها

13- ترادف و اشتراك‌

14- كلام در ثبوت و عدم حقيقت شرعيّه‌

متن:

1- حقيقة الوضع‌

لا شكّ انّ دلالة الالفاظ على معانيها فى ايّة لغة كانت ليست ذاتيّة كذاتيّة دلالة الدّخان مثلا على وجود النّار و ان توهّم ذلك بعضهم، لانّ لازم هذا الزّعم ان يشترك جميع البشر فى هذه الدّلالة، مع انّ الفارسى مثلا لا يفهم الالفاظ العربيّة و لا غيرها من دون تعلّم و كذلك العكس فى جميع اللّغات و هذا واضح.

و عليه فليست دلالة الالفاظ على معانيها الّا بالجعل و التّخصيص من واضع تلك الالفاظ لمعانيها و لذا تدخل الدّلالة اللّفظيّة هذه فى الدّلالة الوضعيّة.

ترجمه:

مبحث اوّل: ماهيّت و حقيقت وضع‌

بدون شكّ دلالت الفاظ بر معانى خود در هرلغتى از لغات كه فرض شوند مانند دلالت دود بر آتش ذاتى نمى‌باشند اگرچه برخى چنين پنداشته‌اند.

و دليل ما بر اين گفتار آنستكه:

لازمه اين پندار و گمان آنستكه جميع بشر در دلالت الفاظ بر معانى بايد با هم مشترك بوده و همگان از الفاظ يك معنا بفهمند در حاليكه فارس‌زبان از الفاظ عربى و غير آن بدون تعلّم معنائى نفهميده همانطوريكه عرب‌زبان، نيز چنين مى‌باشد بلكه اين معنا نسبت به تمام لغات و صاحبان آن ثابت است و اين گفته بسى واضح و روشن بوده و نيازى به اثبات ندارد.