بالقياس اليها، فلو اريد الباصرة و النّابعة فلا بدّ ان يراد التّعدّد من كلّ منهما اى فردين من الباصرة و فردين من النّابعة، لكنّه مستلزم لاستعمال المادّة فى اكثر من معنى و قد عرفت استحالته.

ترجمه:

اظهار نظر مرحوم مصنّف در استعمال تثنيه و جمع نسبت به بيش از يك معنى‌

مرحوم مصنّف مى‌فرمايند:

رأى صحيح و صواب نزد ما عدم جواز استعمال در تثنيه و جمع بوده همانطورى كه در مفرد به عدم آن قائل هستيم.

و دليل ما بر عدم جواز در تثنيه و جمع اينستكه:

اگرچه ايندو براى افاده تعدّد وضع شده‌اند ولى بايد توجّه داشت دلالت بر تعدّد از ناحيه وضع هيئت ايندو در مقابل وضع مادّه‌اشان مى‌باشد.

و مقصود از « مادّه » نفس لفظ مفرد بوده كه هيئت تثنيه و جمع بر آن طارى و عارض مى‌گردد.

بنابراين وقتى گفته مى‌شود: عينان.

اگر از مادّه خصوص باصره يعنى چشم اراده شده باشد پس تعدّدى كه از هيئت تثنيه استفاده مى‌شود تنها نسبت بهمين معنا مى‌باشد يعنى دو فرد از چشم.

و اگر از مادّه خصوص چشمه اراده شده باشد تعدّد در آن مقصود است يعنى متكلّم قصدش دو فرد از چشمه مى‌باشد.

پس در نتيجه بايد گفت:

اگر متكلّم مقصودش از « عينان » چشم و چشمه با هم باشد بناچار مى‌بايد متعدّد از هردو معنا را اراده نموده و بدين ترتيب منظور دو فرد از چشم و دو فرد از چشمه مطلوب او بايد باشد و اين امر مستلزم آنستكه مادّه در بيش از يك معنا استعمال شده باشد و آن بحسب فرض مستحيل و غير ممكن است چنانچه خود مستدلّ بآن اذعان دارد.