اگر متكلّم در مقام اعتراض بگويد:

چرا لفظ را بر معناى حقيقى حمل نمودى در حاليكه من از لفظ مجاز مقصودم بود.

سامع در جواب مى‌گويد:

با بودن اصالة الحقيقه جاى اين اعتراض نيست و در واقع اگر مجاز را اراده كرده بودى مى‌بايد قرينه بر چنين اراده نصب مى‌نمودى.

بيان مراد

قوله: مع احتمال وجودها: يعنى وجود القرينة.

قوله: فيقال حينئذ: يعنى حين الشّكّ فى ارادة المتكلّم.

قوله: فيكون حجّة فيه: ضمير در « فيكون » به اصل و در « فيه » به معناى حقيقى عود مى‌كند.

متن:

2- اصالة العموم‌

و موردها ما اذا ورد لفظ عام و شكّ فى ارادة العموم منه او الخصوص اى شكّ فى تخصيصه، فيقال حينئذ:

الاصل، العموم، فيكون حجّة فى العموم على المتكلّم او السّامع.

ترجمه:

اصل دوّم: اصالة العموم‌

و مورد اين اصل آنجائى است كه لفظ عامّى وارد شده و در اراده عموم يا خصوص از آن شكّ كنيم.

و بعبارت ديگر:

در تخصيص آن مردّد باشيم در چنين وقتى گفته مى‌شود:

اصل آنستكه كلام را بر عموم حمل كنيم.

پس اصل مزبور در حمل كلام بر عموم حجّتى است بر عليه هركدام از