و هذا هو المراد بقولهم « التّبادر علامة الحقيقة».

و المقصود من كلمة « التّبادر » هو انسباق المعنى من نفس اللّفظ مجرّدا عن كلّ قرينة.

ترجمه:

علامت اوّل، تبادر

دلالت هرلفظى بر هرمعنائى بناچار سببى نياز دارد، و فرض سبب خالى از سه امر ذيل نمى‌باشد:

1- مناسبت ذاتيّه بين لفظ و معنا و قبلا آنرا باطل كرده و بفسادش آگاه شديد.

2- علقه حاصل از جانب وضع بين لفظ و معنا.

3- قرينه حاليّه يا مقاليّه بر اراده معناى كذائى از فلان لفظ.

حال اگر بدانيم كه دلالت لفظ بر مناى كذائى صرفا مستند است به نفس لفظ بدون اعتماد و تكيه بر قرينه‌اى در اينفرض ثابت و مسلّم مى‌گردد كه دلالت مزبور ناشى از علقه وضعيّه مى‌باشد و اينكه حضرات فرموده‌اند: التّبادر علامة الحقيقة.

مقصود و منظورشان همين معنا است.

و غرض از كلمه « تبادر » انسباق معنا از نفس لفظ بوده بدون اينكه از هيچ قرينه‌اى استفاده شود.

بيان مراد

قوله: لا بدّ لها من سبب: ضمير در « لها » به دلالت راجع است.

قوله: المناسبة الذّاتيّة: و مقصود از آن همانطوريكه سابقا گفته شد اينستكه بين الفاظ و معانى آنها ذاتا با قطع نظر از جعل و وضع مناسبت و علاقه‌اى وجود دارد بطورى كه طبعا و فطرتا هركسى از شنيدن لفظ بمعناى آن منتقل مى‌شود.

قوله: و قد عرفت بطلانها: يعنى بطلان مناسبت ذاتيّه.

قوله: او العلقة الوضعيّة: يعنى علاقه و انسى كه بين لفظ و معنا حاصل‌