ان: ناصبه.

يختزل: فعل مضارع مجهول، منصوب « بان » در تأويل مصدر و منصوب است تا مفعول براى « ابوا » باشد.

ترجمه:

در صورتى تبعيّت مذكور ثابت است كه صله با ذكر صدر صله طولانى گردد و اگر طولانى نشود حذف يادشده نادر و كم مى‌باشد.

و نحات از حذف شدن عائد در صله اباء و امتناع كرده‌اند.

متن: «102»

تجزيه و تركيب‌

ان: شرطيّه.

صلح: فعل ماضى، مفرد مذكّر از ثلاثى مجرّد باب « كرم يكرم»، فعل شرط كه از جواب مؤخّر واقع شده.

الباقى: فاعل براى « صلح ».

لوصل: جارّ و مجرور، متعلّق به « صلح ».

مكمل: صفت براى « وصل ».

واو: استينافيّه.

الحذف: مبتداء.

عندهم: مضاف و مضاف اليه، مضاف ظرف متعلّق است به « كثير ».

كثير: خبر است براى « الحذف ».

منجلى: خبر بعد از خبر.

ترجمه:

در صورتى نحاة از حذف عائد امتناع ورزيده‌اند كه باقى جمله براى صله كامل بودن صلاحيّت داشته باشد.

و در عين حال حذف عائد نزد ادباء كثير و ظاهر مى‌باشد.