انسان و فرس را نوع طبيعى و مجموع عارض و معروض كه انسان مقيّد به نوع يعنى انسان نوعى باشد بنام نوع عقلى خوانند و بهمين قياس باقى كليّات خمس را ميتوان مجراى اطلاق اين سه اعتبار قرار داد بلكه اين سه اطلاق در جزئى نيز جريان دارد :

مثلا وقتى بگوئيم زيد جزئى است در اينجا مفهوم جزئى كه عبارتست از آنچه كه فرض صدقش بر متعدد و كثير ممتنع باشد بنام جزئى منطقى و معروض اين مفهوم كه زيد باشد جزئى طبيعى و مجموع عارض و معروض يعنى زيد بقيد جزئيت كه بگوئيم زيد جزئى، جزئى عقلى است .

متن : و الحقّ انّ وجود الطّبيعى بمعنى وجود اشخاصه.

ترجمه : حقّ اينستكه وجود كلّى طبيعى بمعناى اين استكه اشخاص و مصاديق آن در خارج هستند .

حاشيه : قوله : و الحقّ انّ وجود الطّبيعى بمعنى وجود اشخاصه :

لا ينبغى ان يشكّ فى انّ الكلّى المنطقى غير موجود فى الخارج، فانّ الكلّيّة انّما تعرض للمفهومات فى العقل و لذا كانت من المعقولات الثانيّة و كذا فى انّ الكلّى العقلى غير موجود فيه، فانّ انتفاء الجزء يستلزم انتفاء الكلّ و انّما النّزاع فى انّ الطّبيعى كالانسان من حيث هو انسان الّذى يعرضه الكلّيّة فى العقل هل هو موجود فى الخارج بوجود افراده ام لا بل ليس الموجود فيه الّا افراده .

و الاوّل مذهب جمهور الحكماء و الثّانى مذهب بعض المتأخرين و منهم المصنّف و لذا قال :

الحقّ هو الثانى و ذلك لانّه لو وجد الكلّى فى الخارج فى ضمن الافراد لزم اتّصاف الشى‌ء الواحد بالصّفات المتضادّه و وجود الشى‌ء الواحد فى الامكنة المتعدّده و حينئذ فمعنى وجود الطبيعى هو انّ افراده موجودة و فيه تأمل و تحقيق الحق فى حواشى التّجريد .

آثار الباقية في شرح الحاشية، ص