نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی جلد : 1 صفحه : 85
آن حمل كرد تا قرينه خلاف واصل گردد. و اين اصل بر شنونده و گوينده
حجت است، زيرا نه گوينده حق دارد شنونده را از اينكه حمل بر معناى حقيقى كرده
مؤاخذه كند و نه شنونده حق دارد آن را حمل بر معناى مجازى كند. و الا مورد
بازخواست قرار خواهد گرفت. مثلا كلمه «دكتر» به كسى اطلاق
مىگردد كه مراحل خاصى از تحصيلات دانشگاهى را به اتمام رسانده باشد، امّا اطلاق
اين كلمه به دانشجوى دكترا مجاز است. در ماده 158 آيين دادرسى مدنى: پاكنويس حكم
را دادنامه ناميده، پس اگر به پيشنويس حكم دادنامه اطلاق شود مجاز است.
اصالة الحقيقه از اصول لفظيه است. (در مقابل «اصول عمليه») آيا اصالة الحقيقه حجت است يا خير؟ به مبحث «اصول لفظيه» رجوع شود.
معنى اين اصل اين است كه انسان نسبت به اشياء موجود در خارج حق
هرگونه دخل و تصرف را دارد، مگر در مواردى كه دليل بر منع وارد شده باشد. پس هرگاه
در حلال يا حرام بودن چيزى شك كرديم با اجراى اصل حليت حكم به حلال بودن مىكنيم.
مثلا نمىدانم استعمال دخانيات حرام است يا حلال؟ با اجراى اصالة الحلّية حكم به
حليت مىكنم. اصل حليت مترادف با اصل اباحه است. [2] دليل اين اصل آيات و رواياتى است كه به برخى از
آنها اشاره مىشود.
الف. خداوند در قرآن مىفرمايد: «او كسى است كه تمام آنچه را كه روى زمين وجود دارد براى شما خلق [3] نموده» آيه در مقام
امتنان است. و آنهم زمانى مفهوم خواهد داشت كه نعمتهاى الهى ازهرجهت حلال باشد.
مگر موارد استثنايى كه با ادله تبيين گشته است.
ب. در روايات آمده است: 1. تمام امور بر تو حلال است مادامىكه علم
به حرمت كارى پيدا كنى. [4] 2. در تمام امور آزادى عمل وجود دارد تا
نهيى وارد گردد. [5]
3. آنچه
را كه خدا حلال كرده، پس آن حلال است و آنچه را حرام كرده پس همو حرام است. اما آنچه
را كه به سكوت برگزار كرده است شما را از تكليف و تعهد نسبت به آن معاف كرده است،
آن را بههمينصورت پذيرا شويد، خدا فراموش نكرده است. [6]
[4] . «كل شيء لك حلال حتى تعلم انه حرام بعينه» (وسائل الشيعة، باب 4 از
ابواب ما يكتسب به حديث 4).
[5] . «كل شيء مطلق حتّى يرد فيه نهى»، وسائل الشيعة، باب 12 از ابواب صفات
قاضى، حديث 60.
[6] . ما احل اللّه فهو حلال و ما حرم فهو حرام و ما سكت عنه فهو
عفو فاقبلوا من اللّه عافيته فان اللّه لم يكن ينسى شيئا، مكتبهاى حقوقى در حقوق
اسلام، ص 66.
نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی جلد : 1 صفحه : 85