مفهوم داشتن غايت است. 2. عده‌اى همانند سيد مرتضى و شيخ طوسى مى‌گويند: غايت مفهوم ندارد. 3. برخى نيز قائل به تفكيك‌اند بين جايى كه غايت قيد حكم باشد، يا غايت قيد موضوع يا محمول باشد كه اگر غايت قيد حكم باشد، مى‌گويند: مفهوم ثابت است، يعنى حكم نسبت به بعد از غايت منتفى است. مثل «كل شي‌ء لك حلال حتى تعرف انه حرام بعينه»؛ و اگر غايت قيد موضوع يا محمول باشد در آنجا مفهوم نخواهيم داشت. حقيقت اين است كه غايت مفهوم دارد. ماده 833 قانون مدنى مى‌گويد: «ورثه موصى نمى‌تواند در موصى به تصرّف كند، مادام كه موصى له ردّ يا قبول خود را به آنان اعلام نكرده است»، مفهوم اين عبارت اين است كه اگر موصى له قبولى خود را اعلام كرد، تصرّف ورثه در موصى به غير قانونى است و اگر ردّ كرد تصرّف آنها قانونى خواهد بود.

434. مفهوم لقب‌

در زبان عرب لقب را در مقابل اسم و كنيه قرار مى‌دهند اما در اصول مراد از لقب هر چيزى است كه مورد حكم واقع شود. در واقع مسند هر جمله‌اى را لقب نامند. آيا لقب مفهوم دارد؟ مثلا اگر گفت:

پدرت را احترام كن، آيا مفهوم آن اين است كه مادرت را احترام نكن؟ حقيقت اين است كه لقب مفهوم ندارد. [1] ماده 541 قانون مدنى مى‌گويد: «عامل مى‌تواند براى زراعت اجير بگيرد ...» ماده فوق مفهوم ندارد، زيرا معنايش اين نيست كه مالك نمى‌تواند اجير بگيرد.

435. مفهوم وصف‌

منظور از وصف اعمّ از نعت اصطلاحى است. لذا شامل حال، تمييز و هر چيزى است كه موضوع يا حكم را مقيّد به قيدى كند. برخى در مفهوم وصف شرط كرده‌اند كه وصف بايد متكى به موصوف باشد، بنابراين اگر وصفى بدون تكيه كردن به موصوف موضوع حكم قرار گيرد، از موضوع بحث خارج است. با اين شرط آيه‌ «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُما» [2] (دست‌هاى مرد و زن دزد را قطع كنيد.) از مفهوم وصف خارج شده، و داخل در مفهوم لقب مى‌گردد. [3] البته برخى از بزرگان علم اصول با اين شرط مخالف‌اند. [4] آيا مفهوم وصف حجت است؟ يعنى اگر حكمى بر موصوفى بار گردد، با انتفاء صفت حكم نيز منتفى مى‌شود يا خير؟ مثال در روايت آمده در گوسفند چرنده زكات لازم است. [5] آيا مفهوم آن اين است كه اگر گوسفند غير چرنده (معلوفه) شد و علف دستى خورد در او زكات واجب نيست؟ ماده 1043 قانون مدنى مى‌گويد: «نكاح دخترى كه هنوز شوهر نكرده اگرچه بيش از 18 سال تمام داشته باشد متوقف به اجازه پدر يا جد پدرى اوست ...» آيا مفهوم آن اين است كه اگر