اين اصطلاح چيست؟ بين تمام علما و انديشمندان اين اتّفاق نظر وجود دارد كه قرآن به صورت تواتر لفظى از پيامبر (ص) به مسلمانان رسيده است، و چون تواتر لفظى موجب قطع و يقين است، لذا مى‌گويند: قرآن قطعى الصدور است. البته مراد از تواتر لفظى تواتر آيات و كلمات قرآن است، نه قرائات هفت‌گانه. زيرا قرائات هفت‌گانه به تواتر نرسيده‌اند. [1] با اينكه مسلّم است كه قرآن كلام خداست، اما دلالت آن قطعى نيست، بلكه ظنّى است. زيرا در قرآن محكم و متشابه، ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقيد و مجمل و مبيّن وجود دارد. به همين دليل استنباط قرآن كار كسانى است كه به تمام آن مسائل و بسيارى از امور ديگر آگاهى داشته باشند. از اين جهت روايات به عكس قرآن است. يعنى قطعى الدلاله و ظنى الصدور است.

386. قول لغوى‌ [2]

از مباحث مطروحه در علم اصول اين است كه آيا «قول لغوى» (لغت‌دان) حجّت است يا خير؟ مثلا در تشخيص معناى «صعيد» كه در قرآن به كار رفته مى‌توان استناد به قول لغت‌دان كرد، و برآن اساس حكم شرعى صادر كرد يا خير؟ اگر لغت‌دان تصريح كرده باشد كه فلان معنى معناى حقيقى فلان لفظ است، و براى ما نيز علم بياورد قطعا نظر او حجّت خواهد بود. و اگر در دلايل او شك وجود داشته باشد، يعنى قول او گمان‌آور باشد حجيّت چنين گمان و ظنّى دليل مى‌خواهد و ما بايد احراز دليل كنيم.

قائلين به حجيّت قول لغوى سه دليل ارائه كرده‌اند: 1. انديشمندان و محققين به اتفاق به نظريه لغوى استناد كرده، و به آن استعلام و استشهاد مى‌كنند (اجماع)؛ 2. ادله حجيّت خبر واحد شامل قول لغت‌دان هم هست. [3] 3. لغت‌دان خبره است، و رجوع جاهل به عالم فطرى است. بى‌شك زيربناى كار انديشمندان در هر رشته‌اى تكيه به كار خبره است، و شارع نيز از اين عمل منعى نكرده است. پس قول لغت‌دان حجت است.

اما جواب از ادله مذكور: اولا اجماع و اتفاق نظرى نسبت به استناد به قول لغوى در مورد تمام فقها اثبات نشده است. ثانيا اگر چنين اتفاق نظر و اجماعى ثابت شده باشد، نسبت به امورى است كه تسامح در آنها وجود دارد مثل اينكه در معناى شعرى به قول لغوى تمسّك كرده باشند و اما در مورد احكام شرعيه چنين نخواهد بود.

و اما ادله حجيّت خبر واحد در مورد احكام شرعيه حجّت است و شامل موضوعات خارجى نمى‌گردد، در حالى كه روش لغت‌دانان بيان موارد استعمال لغت است، نه معنايى كه لفظ در آن معنى‌