379. قرينه منفصله‌

هرگاه كلامى بيان شود، سپس در كلام ديگر قيد و قرينه‌اى به كار رود كه مفهوم آن كلام را تبيين كند، به آن قرينه منفصله گويند. مثلا بگويد: تمام فقرا را احترام كن، روز بعد بگويد: فقراى فاسق را احترام نكن. جمله دوم قرينه منفصله است، براى جمله اول و دايره جمله اول را محدود به غير فساق مى‌كند: يعنى تمام فقراى غير فاسق را احترام كن.

380. قطع‌ [1]

قطع در لغت به‌معناى انكشاف كامل و مرادف علم و يقين است، و در اصطلاح نيز داراى همان معناى لغوى است. مكلّف و مجتهد در مقام تشخيص وظيفه يا قطع و يقين خواهد داشت و يا ظن و گمان و يا شك و ترديد. در مورد «ظنّ» به مبحث «ظنّ» رجوع شود، و در مورد «شك» به مبحث «اصول عمليه» مراجعه شود. و اما درباره قطع به سه مبحث اشاره مى‌شود: الف. حجيت قطع و لزوم متابعت از آن؛ ب. اقسام قطع؛ ج. جانشينى بعضى از امارات و اصول در مقام قطع.

مبحث اول: متابعت از قطع و عمل برطبق آن لازم است. لزوم متابعت از چيزى كه انسان به آن قطع پيدا كرده است شرعى نبوده، بلكه عقلى است. زيرا طريقيّت قطع ذاتى و تكوينى است. در نتيجه تشريع شارع تحصيل حاصل خواهد بود. همانند زوجيّت نسبت به چهار، به بيان ديگر طريقيّت هر چيزى بايد به علم منتهى گردد. در نتيجه بايد طريقيت خود علم ذاتى باشد. چون هر ما بالغيرى بايد به «ما بالذّات» منتهى گردد. و الّا تسلسل لازم مى‌آيد، و تسلسل باطل است. [2] به بيانى كه گذشت نفى طريقيّت يا حجيّت از قطع محال است. مبحث حجيّت و عدم حجيّت قطع از مسائل علم اصول نيست، بلكه به علم كلام شبيه‌تر است. زيرا علم كلام علمى است كه بحث از ذات خدا و صفات و افعال بارى‌تعالى و احوال ممكنات از نظر مبدأ و معاد براساس قانون اسلام مى‌كند. و چون در قطع مبحث حسن و قبح و امثال آن مطرح مى‌شود، طبعا براساس اين تعريف قطع در زمره علم كلام خواهد بود. [3]

مبحث دوم: در اقسام قطع است. قطع يا موضوعى است و يا طريقى. به مبحث «قطع طريقى- قطع موضوعى» رجوع شود.

مبحث سوم: در جانشينى بعضى از طرق و امارات و اصول به جاى قطع سه نظريه وجود دارد [4]:

1. بعضى معتقدند: طرق و امارات و اصول به هيچ وجه جايگزين قطع نخواهند شد. 2. برخى‌