قاعده تسامح ثابت مى‌شود فقط ثواب است يا ديگر آثارى كه بر ساير مستحبات بار مى‌شود به‌وسيله اين قاعده نيز ثابت مى‌شود؟ بنابراين اگر نذر كرده باشد كه عمل مستحبى‌اى را انجام دهد يا وصيّت كند بخشى از اموالش در امور مستحبى خرج گردد، آيا اگر استحبابى به‌وسيله تسامح ثابت شد عمل به آن وفا به نذر بوده و يا مى‌شود وصيّت را اجراء كرد يا خير؟ و يا اگر در روايت ضعيفى آمده باشد در روز عيد نوروز وضو مستحب است، و شخصى به‌دليل همان روايت وضو بگيرد آيا مى‌شود با آن وضو نماز بخواند؟ بنا بر قول كسانى كه قائل به تسامح در ادله سنن هستند جواب مثبت است. برخلاف نظر منكرين.

353. قاعده تعيين‌

به مبحث «اصالة التعيين» رجوع شود.

354. قاعده درء

اسلام همواره مسلمانان و به‌ويژه حاكمان را از اينكه خون بى‌گناهى بر زمين ريخته شود و يا حرمت و آبروى انسانى به ستم مورد تعرض قرار گيرد برحذر داشته و بر «عصمت خون» و حرمت «عرض و ناموس» اصرار داشته و فرياد برآورده است: «تا سرحد امكان از مسلمانان حدود را برداشته و مجازات‌ها را متوقّف كنيد و اگر راهى براى خلاصى آنان وجود دارد رهايشان كنيد زيرا اگر امام مسلمين در عفو و بخشش راه خطا و اشتباه بپيمايد بهتر است از اينكه در مجازات و عقوبت اشتباه كند». [1]

به ديگر بيان «اشتباه در عفو» بر «اشتباه در كيفر» ترجيح دارد. گرچه حدود تعطيل‌بردار نيست زيرا پيامبر اكرم اسلام فرموده است: به مجازات رساندن مجرم براى خدا در روى زمين از بارانى كه چهل شبانه‌روز (بر زمين عطشناك) ببارد سودمندتر و برتر است! [2]

زيرا به كيفر رساندن بدكاران هرگاه عادلانه و از روى قطع و يقين باشد در احياى جامعه همانند بارش باران در بيابان‌هاى تشنه باعث طراوت و سرسبزى و بارور شدن جامعه خواهد بود به‌خلاف آنكه اجراى حدّ از روى شك و ترديد و ظن و گمان به همراه ظلم و بيداد صورت پذيرد.

بر همين اساس قاعده درء بين مسلمانان اعم از اماميه و اهل سنّت جايگاه ويژه دارد كه برگرفته از كلام پيامبر اكرم اسلام است كه فرمود: «ادرءوا الحدود بالشبهات» [3] با شبهات حدود را دفع كنيد.