responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی    جلد : 1  صفحه : 233

كلّى را دارد، برخلاف قاعده فقهيه كه صلاحيت استنتاج حكم جزئى را هم دارد. 2. مسئله اصولى مفيد به حال مجتهد بوده و مقلّد از آن بهره‌اى ندارد، برخلاف قاعده فقهيه كه نتيجه آن مفيد به حال مقلّد بوده و مجتهد نيز مى‌تواند براساس آن فتوى صادر كند. [1] گرچه شيخ مرتضى انصارى و آقا ضياء عراقى در تفاوت بين قاعده اصولى و فقهى نظر ديگرى دارند كه به‌دليل طولانى شدن از ذكر آنها خوددارى مى‌شود. [2]

349. قاعده الجمع مهما امكن اولى من الطّرح‌

به مبحث «جمع مهما امكن اولى من الطرح» رجوع شود.

350. قاعده تجاوز [3]

هرگاه در انجام دادن عملى شك كرده باشيم در حالى كه زمان آن گذشته باشد، و يا وارد جزء ديگر شده باشيم. «قاعده تجاوز» مى‌گويد: به شك خود اعتنا نكن.

مثال 1. آفتاب طلوع كرده و من شك دارم آيا نماز صبح را به جا آورده‌ام يا خير؟ با اعمال قاعده تجاوز حكم مى‌كنم كه نماز صبح را خوانده‌ام، و فراغ ذمّه حاصل شده.

مثال 2. وارد ركوع شدم شك مى‌كنم آيا قرائت نماز را به جا آورده‌ام يا خير؟ و يا وارد سجده شده شك مى‌كنم آيا ركوع را به جا آورده‌ام يا خير؟ قاعده تجاوز از محلّ مى‌گويد: به شك خود اعتنا نكن و بگو به جا آورده‌ام. در كتاب اصول الاستنباط [4] ده روايت در مورد اين قاعده ذكر مى‌كند، كه ما به ذكر دو روايت اكتفا مى‌كنيم: 1. در صحيحه زراره از امام صادق (ع) سؤال مى‌شود: شخصى در ركوع است شك مى‌كند آيا قرائت را به جا آورده يا خير؟ تكليف چيست؟ حضرت فرمود: بگذرد (يعنى به شك خود اعتنا نكند.). عرض كرد: شك كرد آيا ركوع را به جا آورده يا خير؟ در حالى كه در حال انجام دادن سجده است، فرمود: بگذرد. بعد حضرت فرمود: وقتى از چيزى خارج و داخل در غير آن شدى به شك خود اعتنا نكن. [5] 2. در روايت ديگر فرمود: اگر زمان انجام دادن امرى منقضى شده باشد و تو شك در انجام دادن آن كردى اعاده لازم نيست. [6] در اين قاعده در چهار مقام بحث خواهيم داشت.

مقام اول: آيا قاعده تجاوز همان قاعده فراغ است يا دو قاعده هستند؟ برخى معتقدند كه قاعده‌


[1] . فوائد الاصول، ج 1، ص 19.

[2] . بدائع الافكار، ص 24.

[3] . فوائد الاصول، ج 4، ص 618؛ فرائد الاصول، ص 410؛ نوار الهداية، ج 1، ص 119؛ اصول الاستنباط، ص 287؛ اصطلاحات الاصول، «قاعده تجاوز»؛ القواعد الفقهية، ج 1، ص 264.

[4] . اصول الاستنباط، ص 288.

[5] . قال الصادق «يا زراره اذا حرجت من شى‌ء ثم دخلت فى غيره فشكّك ليس بشى‌ء»، تهذيب الاحكام، ج 2، باب 16، حديث 1459.

[6] . «و ان شككت بعد ما خرج وقت الفوت و قد دخل حائل فلا اعاده عليك.»

نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی    جلد : 1  صفحه : 233
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست