responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی    جلد : 1  صفحه : 223

321. عرف عام‌

عرف عامّ عرفى است كه به صنف خاص و مكان خاصّى تعلّق نداشته باشد بلكه على‌رغم فرهنگ‌هاى متفاوت و محيطها و زمان‌ها اغلب مردم در آن شريك‌اند، مثل رجوع غير خبره به خبره.

به مبحث «عرف» رجوع شود.

322. عرف عملى‌

و آن عرفى است كه در بخشى از كارهاى ويژه مردم بروز مى‌كند، مثل بيع معاطاتى كه عملا عرف آن را پذيرفته است. به مبحث «عرف» رجوع شود.

323. عرف قولى‌

و آن عرفى است كه در پاره‌اى الفاظ رنگ ويژه‌اى به خود مى‌گيرد و از معنى لغوى دور مى‌گردد، مثل اطلاق لفظ «ولد» بر پسر در حالى كه در لغت بر پسر و دختر اطلاق مى‌شود. به مبحث «عرف» رجوع شود.

324. عقل‌ [1]

يكى از منابع شناخت و معارف بشرى «عقل» است. و وحى و سنّت براى رشد عقل و تكامل انديشه بشرى به‌وجود آمده‌اند. امام على (ع) در فلسفه بعثت انبيا در خطبه اول نهج البلاغة مى‌فرمايند:

«خداوند انبيا را فرستاد تا عقل‌هاى نهفته بشر را شكوفا كنند.» [2] و در اصول عقايد مهم‌ترين و شايد تنها دليل (لااقل در مكتب مشاء) براى اثبات توحيد و نبوّت و معاد و ... عقل است. بنابراين هيچ ترديدى وجود ندارد كه فى الجملة در استنباط احكام شرعى عقل جايگاه ويژه دارد. زيرا اصولى نيست عقل ملاك هر خير و شر و معرفت و ثواب معرفى گردد، و زيربناى معارف اعتقادى بشر باشد، اما در شناخت حسن و قبح واقعى عاجز بماند، و نتواند فروع دين و مسائل شرعيه فرعيه را اثبات كند.

سير تاريخى مبحث عقل در اصول استنباط

در كتاب اصول الفقه‌ [3] آمده: در ميان اماميه اولين كسى كه به‌دليل عقلى به‌عنوان يكى از پايه‌هاى شناخت احكام شرعى تصريح كرد، ابن ادريس متوفاى 598 ه. ق، است كه در كتاب سرائر مى‌گويد:


[1] . فوائد الاصول، ج 3، ص 57؛ الاصول العامه للفقه المقارن، ص 277؛ اصول الفقه، ج 3، ص 125.

[2] . قال على: «فبعث فيهم رسله ... و يثيروا لهم دفائن العقول» نهج البلاغة، خطبه اوّل.

[3] . اصول الفقه، ج 3، ص 122.

نام کتاب : فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول نویسنده : ولایی، عیسی    جلد : 1  صفحه : 223
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست