را از روى تقليد يا شبهه‌اى نفى كرده باشد. اما شرايط روايت‌كنندگان: 1. مخبرين از نظر كثرت به اندازه‌اى باشند كه تبانى بر كذب همگى محال باشد. 2. به چيزى كه خبر مى‌دهند علم داشته باشند.

3. مستند علم آنها حس باشد.

بنابراين اخبار افراد بسيار به معقولات، (مثل حدوث عالم و وحدت صانع) خبر متواتر نام ندارد.

4. تمام طبقات به‌طور مساوى علم به مضمون خبر داشته باشند، البته طبقه اول به مشاهده و طبقات بعدى به تواتر علم خواهند داشت.

تعداد راويان در خبر متواتر چندتاست؟ در عدد راويان خبر متواترى كه موجب علم باشد، اختلاف است. اكثر علما به جاى عدد، معيار و ملاك ارائه كرده، و عدد را داير مدار آن دانسته‌اند، و آن معيار «علم» است. يعنى تعداد افرادى كه از كثرت آنان علم به گفته آنان حاصل شود. بنابراين ممكن است در طبقه‌اى به گفته «صد نفر» چنين علمى حاصل نگردد، و در طبقه‌اى با «ده نفر» محقق شود.

اقسام خبر متواتر

خبر متواتر بر سه قسم است: 1. خبر متواتر لفظى؛ 2. خبر متواتر معنوى؛ 3. خبر متواتر اجمالى. [1]

215. خبر متواتر اجمالى‌

وقتى مطلبى را از معصوم با الفاظ گوناگون با دلالت‌هاى گسترده يا محدود نقل كنند، به آن «متواتر اجمالى» گويند. مثلا در يكجا از معصوم نقل مى‌شود: «خبر مؤمن حجت است.» در جاى ديگر گفته مى‌شود: «خبر انسان موثق حجت است.» در بيان سوم مى‌آيد: «خبر عادل حجت است.» از مجموع آن روايات علم اجمالى به‌دست‌مى‌آيد كه بعضى از آنها از معصوم صادر شده است. حد اقل علم اجمالى به صدور روايتى كه مضمون آن از همه ضيق‌تر و محدودتر است، ثابت مى‌گردد كه در عبارات فوق «خبر عادل حجت است»، خواهد بود.

216. خبر متواتر لفظى‌

خبر متواتر لفظى خبرى است كه الفاظ معين و مشخص به تواتر نقل شود. مثل «من كنت مولاه فهذا على مولاه». (هركه من مولاى اويم پس على مولاى اوست.) كه عين همين عبارت به تواتر از پيامبر (ص) نقل گرديده است.

217. خبر متواتر معنوى‌

خبر متواتر معنوى خبرى است كه با الفاظ مختلف بيان شود، اما همگى مفيد يك معنى باشند.