فصل: هل الغاية في القضيّة تدل على ارتفاع الحكم عمّا بعد الغاية بناء على دخول الغاية في المغيّى، أو عنها و ما بعدها بناء على خروجها، أو لا، فيه خلاف، و قد نسب الى المشهور الدّلالة على الارتفاع، و الى جماعة منهم السيّد [1] و الشّيخ عدم الدّلالة عليه(1).

مفهوم غايت‌

(1)- بحث ما در مفهوم غايت، غير از آن نزاعى هست كه: آيا غايت، داخل در مغيّا هست يا خارج از آن، بحث مذكور، يك نزاع منطوقى مى‌باشد و در پايان بحث فعلى درباره‌اش صحبت مى‌كنيم.

يادآورى: محلّ نزاع در بحث فعلى اين است كه: آيا اگر غايت، داخل در مغيّا باشد صرف وجود غايت در قضيّه غائيّه، دالّ بر اين است كه حكم، نسبت به «ما بعد الغاية» [2] منتفى هست يا منتفى نيست؟

اگر غايت، داخل در مغيّا باشد نزاع در باب مفهوم را نسبت به «ما بعد الغاية» مطرح مى‌كنيم.

و همچنين اگر غايت، خارج از مغيّا باشد، نفس غايت و «ما بعد الغاية»- هر دو- محلّ بحث است كه آيا اشتمال قضيّه بر غايت حكم يا غايت موضوع، دلالتى بر مفهوم دارد يا نه‌ [3]؟

آيا قضيّه غائيّه، دلالت بر مفهوم دارد يا نه؟

«فيه خلاف». به مشهور، نسبت داده شده كه غايت، دلالت بر مفهوم دارد و به‌

[1]علم الهدى ابو القاسم على بن الحسين المشهور بالسيد المرتضى تولد سنة 355، حاز من الفضائل ما تفرد به، له تصانيف مشهورة منها «الشافى» فى الامامة و «الذخيرة» و «الذريعة» و غيرها، خلف بعد وفاته ثمانين الف مجلد من مقرواته و مصنفاته، توفى لخمس بقين من شهر ربيع الاول سنة 436 ه الكنى و الالقاب 2/ 483.

[2]يعنى: آنچه كه غايت برآن تطبيق نمى‌كند.

[3]پس مسأله «مفهوم» ارتباطى به اين ندارد كه: آيا غايت، داخل در مغيا هست يا نه.