الأوّل: الاقتضاء في العنوان أعمّ من أن يكون بنحو العينيّة، أو الجزئيّة، أو اللزوم من جهة التّلازم بين طلب أحد الضّدّين، و طلب ترك الآخر، أو المقدّميّة على ما سيظهر(1).

مقصود از «اقتضا» چيست‌

(1)- سؤال: مقصود از كلمه «اقتضا» در عنوان بحث چيست؟

جواب: الف: ممكن است مقصود از اقتضا، «عينيّت» باشد يعنى: ممكن است كسى ادّعا كند كه امر به شى‌ء، عين نهى از ضد هست مثلا وقتى مولا مى‌گويد: «يجب عليك الصّلاة»، عين اين است كه بگويد: «يحرم عليك ترك الصّلاة»- مسأله ملازمه، مطرح نيست.

ب: ممكن است مقصود از اقتضا، «جزئيّت» باشد يعنى: امكان دارد كسى بگويد امر به شى‌ء به دلالت تضمن، دالّ بر نهى از ضد هست‌.

ج: ممكن است كسى ادّعا كند كه مسأله عينيّت و جزئيّت- دلالت مطابقه و تضمّن- مطرح نيست بلكه «تلازم»، مطرح است و هنگامى كه مسأله ملازمه به ميان آمد در ملازمه دو راه و دو طريق مطرح است كه:

1- بين نفس ايجاب يك شى‌ء و حرمت ضدش، ملازمه، تحقّق دارد يعنى: هنگامى كه مولا مى‌گويد «يجب الصّلاة»، وجوب نماز، ملازم با حرمت ترك صلات هست، بين دو حكم، ملازمه هست كه يكى از آن دو، وجوبى و ديگرى تحريمى هست.

خلاصه: بين نفس حكمين، ملازمه هست، اگر ضدّى واجب شد، وجوب آن ضد، ملازم با حرمت ضد ديگر است.

2- وجود هريك از متضادّين، متوقّف بر عدم ديگرى هست و عدم هركدام براى فعل ديگرى، مقدميّت دارد، اگر احد المتضادين، واجب شد- در بحث مقدّمه واجب هم گفتيم كه مقدّمه واجب، وجوب دارد- يكى از مقدّمات وجود ضد، نبودن ضدّ ديگر و