ادلّه مصنّف بر اثبات ملازمه:

الف: «مراجعه به وجدان»

مهم‌ترين دليل در باب ملازمه، مسأله مراجعه به وجدان هست كه: اگر كسى به وجدان خود، مراجعه كند، متوجّه مى‌شود كه اگر اراده مولا فرضا به ذى‌المقدّمه‌اى مانند «كون على السّطح» تعلّق گرفت و توجّه به نفس «نصب سلّم» و «مقدّميّت» آن نمود- با توجّه به آن دو جهت- مسلّما و بلا اشكال از اراده‌اى كه به ذى المقدّمه، متوجّه شده، اراده‌اى هم نسبت به مقدّمه و نصب سلّم، مترشح مى‌شود.

اگر شما به مثال‌هاى عرفى، دقّت كنيد، متوجّه مى‌شويد كه گاهى مولا ذى المقدّمه و «مقدّمه» را متعلّق امر، قرار مى‌دهد مثلا گاهى انسان به فرزندش دستور مى‌دهد كه نردبان را بياور و بالاى بام خانه برو و ...

مثال عرفى و مشهور ديگر: «ادخل السّوق و اشتر اللحم»، در مثال مذكور، دو امر مطرح است- امر به اشترا و امر به دخول سوق- كه آن دو در يك رديف و هر دو مولوى مى‌باشند و چنين نيست كه امر «ادخل السّوق»، يك امر ارشادى باشد و مولا بخواهد عبدش را متوجّه نمايد كه دخول سوق، مقدّمه اشتراء لحم هست بلكه دخول سوق هم مأمور به مى‌باشد منتها تفاوتى هم بين آن دو امر مولوى، وجود دارد كه: امر «اشتر اللحم» مولي نفسى امّا امر متعلّق به دخول سوق، يك امر مولوي غيرى هست يعنى دخول سوق به خاطر اشتراء لحم، مطلوب مولا هست.

خلاصه: اگر انسان به وجدان خود مراجعه كند و آن را حاكم و شاهد، قرار دهد، مشخّص مى‌شود كه حق با قائلين به ملازمه هست يعنى: همان‌طور كه اراده مولا متعلّق به‌