إذا عرفت ذلك، فقد عرفت أنّه لا إشكال أصلا في لزوم الإتيان بالمقدّمة قبل زمان الواجب، إذا لم يقدر عليه بعد زمانه، فيما كان وجوبه حاليّا مطلقا، و لو كان مشروطا بشرط متأخّر، كان معلوم الوجود فيما بعد، كما لا يخفى(1).

(1)- بعد از آنكه ضابطه كلّى در باب وجوب مقدّمه واضح گرديد، هيچ‌گونه اشكالى در لزوم اتيان مقدّمه، قبل از فرا رسيدن زمان واجب- مانند حج- وجود ندارد- اذا لم يقدر عليه بعد زمانه- كما اينكه در مورد حج، معمولا چنين است كه: وقتى موسم حج، فرا رسيد، انسان نمى‌تواند مقدّمات حج را تهيّه كند، فرضا كسى كه در ايران زندگى مى‌كند، صبح روز نهم ذى‌حجّه، امكان فراهم كردن مقدّمات حج و درك مناسك آن را ندارد پس بايد قبلا مقدّمات آن را فراهم كند.

سؤال: در چه مواردى تهيّه مقدّمات، قبل از فرا رسيدن زمان واجب، لازم است؟

جواب: در آن مواردى كه ذى المقدّمه، داراى وجوب «فعلى» هست خواه وجوب ذى المقدّمه به نحو واجب معلّق صاحب فصول باشد يا به نحو واجب مشروط شيخ اعظم و يا به نحو واجب مشروطى كه ما بيان كرديم، مثلا در مورد حج، «زمان» به نحو شرط متأخّر، شرط وجوب است امّا به‌هرحال، وجوب، فعلى مى‌باشد. بنابراين اگر وجوب، فعليّت پيدا كرد چرا تحصيل مقدّمات، واجب نباشد، زمان واجب گرچه بعدا تحقّق پيدا مى‌كند امّا ربطى به وجوب مقدّمه ندارد، وجوب مقدّمه، تابع وجوب ذى المقدّمه هست نه تابع زمان «واجب» لذا اگر الآن استطاعت، حاصل و حج، واجب شد تهيّه مقدّماتش لازم است.