18 مفعول به‌

به عبارات زير دقّت كنيد:

1. « سمعت الخبر؛ خبر را شنيدم».

2. « كتب التلميذ درسا؛ دانش‌آموز درسى را نوشت».

3. « حفظه علي؛ على آن را حفظ كرد».

در عبارت [1] بعد از « سمعت » كه فعل و فاعل است، كلمه « الخبر » قرار گرفته كه به معناى چيز شنيده شده است؛ به عبارت ديگر: شنيدن روى آن واقع شده است.

هم‌چنين در عبارت [2] كلمه « درسا » بيانگر چيزى است كه نوشتن روى او واقع شده است و در عبارت [3] ضمير « ه » به چيزى دلالت مى‌كند كه حفظكردن روى او واقع شده است (حفظ شده). كلمات « الخبر »، « درسا » و « ه » را كه فعل روى آنها واقع شده است، « مفعول به» گويند.

اعراب مفعول به و عامل آن‌

1. مفعول به، داراى اعراب نصب است به عبارات بالا دقّت كنيد: كلمه « الخبر » و « درسا » هردو منصوبند و ضمير « ه » در عبارت [3] به دليل اين‌كه مبنى است، محلا منصوب است. [1]

2. عامل نصب مفعول به، فعل متعدّى است. فعل متعدّى فعلى است كه در

[1] . به همين دليل از ضمير منصوب متصل استفاده شده است (به صفحه 22 مراجعه كنيد).