16 جملات اسميه غير ساده: « لا » ى نفى جنس‌

جملات منفى (با « لا » ى نفس جنس)

به عبارات زير توجّه كنيد:

1. « لا رجل قائما؛ يك مرد ايستاده نيست»

2. « لا رجل قائم؛ هيچ مردى ايستاده نيست»

تحليل معنوى دو عبارت بالا

به شباهت‌ها و تفاوت‌هاى معنوى اين دو عبارت دقّت كنيد: هر دو جمله، منفى‌اند و متكلّم نسبت بين مسند (قائم) و مسند اليه (رجل) را نفى كرده است. ولى جمله «2» فقط يك معنا دارد و آن نفى از جنس « مرد » است كه به تبع آن، همه افراد مرد نفى شده است و دلالت بر نفى عموم مى‌كند؛ به همين جهت « لا رجل قائم بل رجلان» درست نيست. امّا در عبارت « لا رجل قائما بل رجلان» از انتهاى عبارت نفى‌كردن يك فرد، فهميده مى‌شود.

تحليل اعرابى در دو عبارت بالا

با دقّت در عبارت «1» از رفع مسند اليه و نصب مسند درمى‌يابيم كه « لا » ى مشبهة بليس است و از اين‌رو، « رجل » اسم آن و « قائما » خبر آن است.

عبارت «2» داراى « لاى نفى جنس» است؛ مسند اليه (رجل) اسم آن و مسند (قائم) خبر آن است.