ادبيات در حوزه، جولان سابق خود را با توجّه به شرايط و استعداد زمان حاضر، بيابد.

كتاب حاضر در راستاى تقويت ذهن محصّلان در تحليل معنوى جمل نگاشته شده است. دستيابى به اين هدف، قبل از آن‌كه وابسته به آموزش قواعد باشد، مربوط به « قدرت تركيب معانى لغات موجود در يك عبارت» است. در اين بعد، دانش‌پژوه تلاش مى‌كند بين معانى لغات موجود در يك جمله، درست تركيب كند و مقصود گوينده را متوجّه شود.

جهت شفاف شدن بحث، به جمله « خلق اللّه الدابة من ماء» توجّه كنيد:

فرض كنيد كه از علم نحو چيزى نمى‌دانيد، ولى معانى لغات را مى‌دانيد. آيا نيازى به قواعد نحو خواهيد داشت؟ فايده علم نحو در اين ميان چيست؟

در عبارت بالا، مخاطب با تركيب درست معانى مذكور، به مقصود گوينده دست مى‌يابد. او با اندكى تأمل درمى‌يابد كه « اللّه » خالق و « الدّابة » مخلوق است. فايده علم نحو در اين ميان، بيان رمزى از اين مفاهيم است؛ يعنى در اين علم به « اللّه » فاعل و به « الدّابة » مفعول به گفته شده است. در واقع اگر محصّل، مفاهيم نحوى، چون فاعل، مفعول به، مفعول مطلق، و ... را به طورى ملموس ياد بگيرد، به راحتى مى‌تواند از عهده تحليل بسيارى از جمله‌ها برآيد. البته نمى‌توان از نقش قواعد نحو، چون « اعراب » و اصول نحوى، غافل شد؛ چرا كه در بسيارى ديگر از عبارت، بدون كمك اين قواعد نمى‌توان به معناى درست يا دقيقى دست يافت، براى مثال، در عبارت شريف‌ «وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ»* آن‌چه موجب شود كه معناى درست « ان » فهميده شود، قرينه « لام » در «لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ»* است. اما نكته موردنظر نگارنده آن است كه قدرت تركيب معانى، بدون شك، نكته‌اى است كه نقش مقدماتى در تحليل همه جمله‌ها دارد؛ اگر چه در روند تحليل ناچار به بهره‌گيرى از قواعد ديگر نيز هستيم.

شما استادان محترم، در آزمون‌هاى مختلف، بارها ديده‌ايد كه محصّلان تفاوت بين مفعول به و تمييز يا حال و مفعول مطلق و ... را ندانسته و عبارات را اشتباه تركيب كرده‌اند. در حالى كه ريشه اين اشتباه، بيشتر در نفهميدن قواعد نحو نيست، بلكه در درك نكردن درست و ملموس از مفاهيم نحو است. همه محصّلان مفاهيم مذكور را به صورت يك ارتكاز قوى در ذهن خود داشته و فقط از تطبيق دانسته‌هاى خود با