باب نخست: درچگونگى تقسيم تركه بر ورثه باسهام صحيح.

اگر اصل ياد شده را به خاطر بسپارى، تقسيم ارث براى تو آسان مى‌شود زيرا اگر در ميان وارثان فرض‌برنباشد و سهامشان برابر باشد در اين صورت تعداد وارثان اصل مال‌

«مخرج الكسر أقلّ عدد يصح منه فمخرج المفر د ظاهر. و هو بعينه مخرجُ المكرَّر. و مخرج المضاف مضروبُ مخارج مفرداته بعضِها في بعضٍ. و أمّا المعطوف فاعْتبر مخرجي كسرين منه فإن تباينا فاضرب أحدهما في ال‌آخر، أو توافق فَوِفقَ أحدهمافي ال‌آخر، أو تداخلا فاكتف بالأكثر ثمّ اعْتَبِر الحاصل مع مخرج الكسر الثالث و اعمل ما عرفت و هكذا فالحاصل هو الجواب».

توضيح مطلب: مخرج عبار ت است از كوچكترين عددى كه مى‌توان كسر را صحيحاً از آن برداشت مثلاً وقتى مى‌گويند (5) يعنى چيزى را پنج قسمت كرده و دو قسمت آن را بر داشته‌اند.

مخرج كسر مفرد عبارت است از عدد «2» در كسر نصف، و عدد «3» در كسر ثُلث، و عدد «4» در كسر رُبع، و عدد «5» در كسر خُمس، تا آخر.

ومخرج كسر مكرّر نيز همان مخرج كسر مفرد است و تنها تفاوتشان در صورت كسر است.

مخرج كسر مضاف عبارت است ا زحاصل ضرب مخارج مفردات يعنى مضاف را كسرِ جدا حساب كرده و مضاف اليه را هم چنين فرض مى‌كنيم. آنگاه مخرج مضاف را در مضاف اليه، و صورت كسر مضاف را در صورت كسر مضاف اليه ضرب و حاصل اين ضرب، صورت و مخرج كسر مضاف را تشكيل مى‌دهد مثلاً دركسر مضافِ، 18 حاصل مى‌شود.

امّا براى به دست آوردن مخرج كسر معطوف قاعده اين است كه دو كسر متعاطف را ملاحظه مى‌كنيم اگر مخرج آن دو متباين بودند دريكديگر ضرب كرده و رقمى كه به دست مى‌آيد مخرج مشترك ميان آن دو مى‌باشد مانند (3) و (4) كه مخرج مشترك آنهاعدد «12» است.

و اگر بين آن دو نسبت توافق بود وفق يكى را در ديگرى ضرب مى‌كنيم مانند (4 و 6) كه مخرج مشترك آنها عدد «12» است.

و اگر بين آن دو نسبت تداخل بود به عدد بزرگتر اكتفا كرده وهمان را مخرج مشترك قرار مى‌دهيم مانند «3 و 9».

و اگر با اين دو كسر كه به هم عطف شده‌اند كسر سومى معطوف بود مخرج مشترك آن دو را با سومى مى‌سنجيم همانگونه كه آن دو را با هم سنجيديم، و رقمى كه به دست مى‌آيد مخرج مشترك ميان آن سه كسر است.

ترجمه فارسي جواهر الفرايض در ارث 122 باب نخست: درچگونگى تقسيم تركه بر ورثه باسهام صحيح. ..... ص : 121