نام کتاب : بررسي و داوري در مسايل اختلافي ميان دو فيلسوف اسلامي نویسنده : حسنی، حسن جلد : 1 صفحه : 52
ما كلام بو على را كه در طرح اين اشكال و جواب آن دارد مىآوريم.
بو على در «منطقاشارات» در فصل مربوط به قياس مىگويد:
«گاه چنان بنظر مىرسد كه در مقدّمات قياس چيزى حذف شده و قياس برخلاف
صورت صحيح عنوان شده است، مانند اين مثال: «- ج- مساوى- ب- است و- ب- مساوى- الف- است
پس- ج- مساوى- الف- است، در اين قياس، اين گفتار «مساوى مساوى، مساوى است» حذف شده است، و قياس از صورت
صحيح خود عدول كرده، زيرا حدّ وسط بطور كامل تكرار نشده و قسمتى از حدّ وسط در دو
مقدّمه آمده است. نظير اين مثال كه قياس بصورت كامل نيامده باشد، نمونههائى بسيار
هست و ...»[1].
بنابراين بو على خود، بصراحت آورده كه گاه قياس بصورت صحيح ذكر
نمىگردد و اشاره به راه حلّ آن هم نموده است و خواجه آن راهحلّ را به تفصيل
آورده و فخر رازى در «شرح اشارات» همان موردى را كه قياس بصورت كامل
نيامده، با همان مثالى كه بو على يادآور شده، بعنوان اعتراض بر بو على وارد
مىكند.
[1]ربّما عرف من احكام المقدّمات اشياء يسقط و يبنى القياس
على صورة مخالفة للقياس مثل قولهم- ج- مساولب و- ب- مساولا- فج- مساولا و قد اسقط
عنه أنّ مساوى المساوى، مساو، و عدل بالقياس عن وجهه من وجوب الشركة فى جميع
الأوسط الى وقوع الشّركة فى بعضه ... خواجه نصير الدين طوسى- شرح اشارات- ج 1-
صفحه 279.
نام کتاب : بررسي و داوري در مسايل اختلافي ميان دو فيلسوف اسلامي نویسنده : حسنی، حسن جلد : 1 صفحه : 52