«نتيجه بحث»

در مورد مسئله اثبات نبوّت كه بو على آن را مطرح كرد، فخر رازى اعتراضاتى نمود از جمله اينكه:

«بو على كه آورده چون وجود شرع و قانون الهى در زندگى اجتماعى ضرورى است پس وجود شارع واجب است» حكم او به اينكه «وجود شارع واجب است» درست نيست. تفصيل اعتراضات او و جوابى كه خواجه بتفصيل آورد گذشت.

در تأييد نظر خواجه از اينكه اعتراضات فخر رازى در مسئله نبوت درست نيست بايد بگوئيم كه فخر رازى در طرح مسئله نبوّت از جانب بو على اعتراضات خود را بر اين كلام بو على متمركز نمود كه چرا حكم به «وجوب وجود شارع نمود» در صورتى كه در كتب و آثار خود فخر رازى نظير همين عبارت يعنى: «وجود شارع واجب است» آمده است. در كتاب معالم اصول الدين بيانش چنين است: «نبوّت محمّد صلى الله عليه و اله به دو طريق قابل اثبات است اوّل از راه معجزات چه او ادّعاى نبوّت كرد و سپس معجزاتى مانند قرآن و جارى ساختن آب از سر انگشتان خود و خبر دادن از غيب و ... در تأييد ادّعاى خود آورد. دوّم از راه اقوال و افعال، زيرا قبل از ظهور او فساد همه جا را فراگرفته بود يهود بمذاهب باطل مانند تشبيه و افتراء به انبياء و تحريف تورات روى نموده بود نصارى و مجوس به تثليث و ثنويّت گرويده بودند و عرب به پرستش بتها و قتل و غارت مشغول بودند و كفر تمام سطوح را فراگرفته بود در چنين زمانى حضرت محمّد صلى الله عليه و اله ظهور كرد اعتقادات باطل را زدود پرچم توحيد را برافراشت و افكار و انديشه‌هاى آلوده و ناقص را كمال بخشيد و رفتار ناپسند مردم را بصلاح آورد پس كاملترين بشر بود و افعالش همانند افعال ساير انبياء بود پس واجب است كه او پيامبر باشد»[1]. آنچه از فخر رازى آورديم آن بود كه او با ذكر مقدماتى نتيجه مى‌گيرد كه «وجود پيغمبر

[1].... الأوّل أنّه ادعى النبوّة ... و اظهر المعجزة احدها أنّه اظهر القرآن عليه ثانيهما نقل عنه معجزات كثيرة منها نبوع الماء من بين اصابعه و مكالمة حيوان العجم ... ثالثها أنّه اخبر عن الغيب ... الطّريق الثّانى فى اثبات نبوّته عليه السلام اخلاقه و افعاله بيانه أنّ مقدّم محمّد صلى الله عليه و آله كان العالم مملؤة من الكفر و الفسق أما اليهود ... و اما النصارى فكانوا فى المذاهب الباطلة فى القول بالتثليث ... و المجوس كانوا فى القول باثبات الهين ...

و العرب كانوا فى عبادة الأصنام ... و فى النّهب و الغارة ... و كانت الدنيا مملؤة من هذه الأباطيل فبعث اللّه محمدا ص يدعو الخلق الى الدين الحقّ و كمّل الناقصين فى القوّة النظريّة و فى القوّة العمليّة ... و ما اتى من الأقوال و الأفعال فهو افعال الأنبياء فوجب أن يكون هو نبيّا ... فخر رازى- معالم اصول الدّين- صفحه 90- و محصّل- صفحه 151.