فخر رازى اعتراضش بر اين كلام چنين است:

«بو على در بيان اينكه حادث در وجود محتاج بفاعل است نه در حدوث فقط، كلام را طولانى كرد، درحالى‌كه آن محلّ نزاع نبوده، آنچه هم كه محل نزاع بوده از اينكه علت حاجت معلول بفاعل، حدوث است يا امكان، از آن سخنى بميان نياورد. آنچه بو على در ضمن كلام خود آورد كه «واجب الوجود بالغير، يا دائمى است و يا موقّت، قصدش آن بوده كه شى‌ء دائمى هم محتاج بفاعل است، در صورتى كه اين محلّ نزاع است. احتياج شى‌ء دائمى بفاعل اگر از امور بديهى مى‌بود، لازم بود كه بو على تذكّر مى‌داد و كلام را آنهمه طولانى نمى‌كرد و اگر از امور بديهى نبود، لازم بود كه دليل مى‌آورد، نه اينكه عين مدّعى را تكرار نمايد. بو على اين مقدّمه را كه: «نياز عالم بفاعل در وجود است نه در حدوث فقط» براى آن آورد كه ثابت كند ازلى بودن عالم منافاتى با احتياج آن بفاعل ندارد، درحالى‌كه متكلّمين را با فلاسفه در اين نزاعى نيست- جز در لفظ- چون متكلّمين كه علّت و معلول ازلى را در مورد عالم و مؤثر آن بكار نبرده‌اند براى آن بوده كه عالم را ازلى ندانسته‌اند- چون فاعل عالم را قادر مختار مى‌دانند نه اينكه صرفا نسبت شى‌ء ازلى را بعلت ازلى منكر باشند بلكه كلّا منكر علّيت معلوليّت‌اند. فلاسفه هم محال مى‌دانند كه شى‌ء ازلى فعل فاعل مختار باشد. پس هردو گروه در نسبت شى‌ء ازلى بفاعل مضطرّ اتّفاق دارند، فقط اختلافشان در اين است كه با اين فرض كه عالم، معلول علت ازلى باشد، آيا مى‌توان عالم و علّت آن را فعل و فاعل ناميد يا نه، و طرح اين اختلاف لفظى هم بى‌فائده است»[1].

بقيه پاورقى از صفحه قبل- على مفهوميهما معنى فانّ ذلك المعنى للأعمّ بذاته اوّلا و للأخصّ بعده ثانيا ... من غير عكس حتّى لو جاز هيهنا أن لا يكون مسبوق العدم يجب وجوده بغيره ... فقد بان أنّ هذه الصّفة دائمة الحمل على المعلولات ليس فى حال الحدوث فقط .. بو على- اشارات- نقل از شرح اشارات خواجه- ج 3- صفحه 73.

[1].... الشّيخ فى هذه المسئله اطنب الكلام فى أنّ المفتقر الى الفاعل وجود المحدث و ذلك مما لا نزاع فيه ... و لم يتكلّم فى المحتاج اليه فلأنّ موضع البحث أنّ علّة الحاجة هى الحدوث ام لار أنّ الدائم هل يفتقر الى المؤثر ام لا، و الشّيخ صادر على هذا المطلوب ... فانّ قوله: مفهوم كونه غير واجب الوجود لذاته بل لغيره، لا يمتنع أن يكون على احد قسمين، احدهما واجب الوجود بغيره دائما و الثّانى و قتّاما معناه أنّ الدّائم يصّح أن يكون مفتقرا فى وجوده الى المؤثّر فيقال له هل النّزاع وقع الّا فيه فان كان ذلك قضيّة بديهيّة ... و انّ ما ذكرته ليس الّا اعادة الدّعوى ... و الشيخ قدّم هذه المقدّمة لبيان أنّ كونه ازليّا لا ينافى احتياجه الى الفاعل و التّحقيق أنّه لا خلاف بين المتكلّمين و الفلاسفة الّا فى اللّفظ لأنّ المتكلّمين اتفّقوا على أنّ مجرّد كون- دنباله پاورقى در صفحه بعد