گذشته در عطلت از عبادت، يا در ترك سير در طريق كمال مقتضى تصميم عزم توبه باشد.

و خوف اگر از سبب ارتكاب گناه و نقصان و نا رسيدن به درجه ابرار باشد، موجب جهد نمودن در اكتساب خيرات و مبادرت در سلوك طريق كمال باشد، «ذلِكَيُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبادَهُ»[1] و كسى كه در اين مقام از خوف و حزن خالى باشد از اهل قساوت باشد «فَوَيْلٌلِلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ أُولئِكَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ»[2]، و هر امن كه در اين مقام به سبب زوال اين خوف بود مقتضى هلاك باشد «أَفَأَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ».[3]

امّا اهل كمال از اين خوف و حزن مبرّا باشند: «أَلاإِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ.»[4]

و هر چند به حسب لغت، خوف و خشيت به يك معنى است، در عرف اين طايفه ميان هر دو فرق است كه خشيت به علماء خاص است كه‌ «إِنَّمايَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ»[5]، و بهشت ايشان خاص است‌ «ذلِكَلِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ»[6] و خوف از ايشان منتفى است‌ «لاخَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»[7].

پس خشيت استشعارى باشد كه به سبب شعور به عظمت و هيبت حقّ عزّ و علا، و وقوف بر نقصان خود، و قصور از بندگى حق، و يا از تخيّل ترك ادب در عبوديت، يا از اخلال به طاعت لازم آيد.

پس خشيت خوفى خاص باشد: «وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ»[8] دليل است بر آن.

[1]زمر- 16.

[2]زمر- 22.

[3]اعراف- 99.

[4]يونس- 62

[5]فاطر- 28.

[6]بينه- 8.

[7]يونس- 62.

[8]رعد- 21.