فصل هفتم در بيان شرف عدالت بر ديگر فضائل و شرح احوال و اقسام آن‌

لفظ عدالت از روى دلالت مبنى است از معنى مساوات و تعقل مساوات بى‌اعتبار وحدت ممتنع، و چنانكه وحدت بمرتبه اقصى و درجه اعلى از مراتب و مدارج شرف و كمال مخصوص و ممتاز است و سريان آثار او از مبدء اول كه واحد حقيقى او است در جملگى معدودات مانند فيضان انوار وجود است از علت اولى كه موجود مطلق او است در جملگى موجودات. پس هركه بوحدت نزديكتر، وجود او شريفتر، بدين سبب در نسبت، هيچ نسبت شريفتر از نسبت مساوات نيست، چنانكه در علم موسيقى مقرر شده است، و در فضايل هيچ فضيلت كاملتر از فضيلت عدالت نيست، چنانكه در صناعت اخلاق معلوم ميشود، چه وسط حقيقى عدالت است و هرچه جز او است نسبت باو اطرافند و مرجع همه با او. و چنانكه وحدت مقتضى شرف بل موجب ثبات و قوام موجودات است، كثرت مقتضى خساست بل مستدعى فساد و بطلان موجودات است و اعتدال ظل وحدت است كه سمت قلت و كثرت و نقصان و زيادت از اصناف متباين برگيرد و بحليه وحدت آنرا از حضيض نقصان و رذيلت فساد باوج كمال و فضيلت ثبات رساند، و اگر اعتدال نبودى دايره وجود بهم نرسيدى چه تولد مواليد ثلثه از عنصر اربعه مشروط است بامتزاجات معتدل.

و فى‌الجمله سخن در اين باب بسيار است و مؤدى باطناب، اولى آنكه با سر مقصود شويم و گوئيم كه عدالت و مساوات مقتضى نظام مختلفاتند و