انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 82.

علامه حلى، حسن بن يوسف، مبادى الوصول الى علم الاصول، ص 190.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص 182.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 93.

اجماع مصرَين

اتفاق نظر اهل بصره و كوفه بر امرى دينى

منظور از اجماع مصرين، اتفاق اهل بصره و كوفه بر امرى از امور دينى است. اين اتفاق به دليل فقدان شرط اجماع، حتى در نزد اهل سنت حجيت ندارد، زيرا اولا اهالى اين دو شهر، بعضى از امت هستند و ثانياً در ادله شريعت، امتيازى براى شهرى نسبت به شهر ديگر وجود ندارد. بعضى از اصوليون اجماع اهل حرمين و اهل مصرين را حجت مى دانند، زيرا اعتقاد دارند تنها اجماع صحابه حجيت دارد و اين دو اجماع است كه اختصاص به صحابه دارد[1]

[1]زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 512

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 46.

خضرى، محمد، اصول الفقه، ص 320.

اجماع مفيد قطع

ر.ك: اجماع قطعى

اجماع منقول

نقل اتفاق نظر فقها

اجماع منقول، مقابل اجماع محصل مى باشد و آن، اجماعى است كه در آن، فقيه شخصاً اتفاق علما را در يك مسئله به دست نياورده، بلكه فقيه ديگرى آن را از راه تتبع در اقوال آنان كسب كرده و آن را براى ديگران نقل نموده است، چه اين نقل با يك واسطه باشد يا با بيش از يك واسطه.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 200.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 227.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 191.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 81.

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 497.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص 182 و 204.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص (200-199).

مشكينى، على، تحريرالمعالم، ص 155.

موسوى بجنوردى، محمد، مقالات اصولى، ص 41.

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 1، ص 251.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 258.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص (336-331).

بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احكامه، ص 75.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 10، ص 291 و 320.

مختارى مازندرانى، محمد حسين، فرهنگ اصطلاحات اصولى، ص 21.

اجماع منقول به تواتر

نقل اجماع فقها به صورت متواتر

اجماع منقول به تواتر، مقابل اجماع منقول به خبر واحد مى باشد و آن، اجماعى است كه نقل آن به طريق تواتر انجام گرفته است; به بيان ديگر، هرگاه تعداد زيادى از علما كه به طور عادت، تبانى آنها بر كذب محال باشد، تحقق يافتن اجماعى را نقل كنند، به آن، اجماع منقول به تواتر مى گويند. بنابراين، در صورتى كه عده زيادى از فقها كه تعداد آنها در حد تواتر است تلاش نموده و فتاواى علما را جمع نموده و اتفاق آنان را در مسئله اى به دست آورند، آن گاه محصول تلاش خويش را براى مجتهد ديگر بيان نمايند، اجماع منقول به تواتر، محقق مى گردد.

نكته:

اجماع منقول به تواتر از نظر حجيت، حكم اجماع محصل را دارد.

در كتاب «اصول الفقه» آمده است:

«ثم النقل تارة يقع على نحو التواتر و هذا حكمه حكم المحصل من جهة الحجية»[1]

[1]مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 108

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 258.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 77.

محقق حلى، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص 132.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 274.

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 50.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 214.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 416.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 4، ص (510-509).

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 10، ص 320.

مختارى مازندرانى، محمد حسين، فرهنگ اصطلاحات اصولى، ص 22.

اجماع منقول به خبر واحد

نقل اجماع فقها به طريق خبر واحد

اجماع منقول به خبر واحد، مقابل اجماع منقول به تواتر است كه نقل اجماع در آن از طريق خبر واحد انجام گرفته است; به بيان ديگر، هرگاه سلسله راويان و ناقلان اجماع به حد تواتر نرسد، يعنى به حدى كه به طور عادت تبانى آنها بر دروغ گويى محال باشد آن اجماع را اجماع منقول به خبر واحد مى گويند.

نكته:

نزد اصولى ها وقتى اصطلاح «اجماع منقول» به طور مطلق به كار مى رود منظور اجماع منقول به خبر واحد است.