وضع هيئت جمل تام

ر.ك:وضع جمله هاى تام

وضع هيئت جمل تام خبرى

ر.ك:وضع جمله هاى خبرى

وضع هيئت جمل ناقص

ر.ك:وضع جمله هاى ناقص

وضع هيئت مركبات تام اخبارى

ر.ك:وضع جمله هاى خبرى

وضع هيئت مركبات تام انشايى

ر.ك:وضع جمله هاى انشايى

وضع هيئت مشتق

موضوعٌ له هيئت مشتق

اصوليون درباره وضع هيئت مشتق و اين كه آيا مشتق براى خصوص متلبس بالمبدأ فى الحال وضع شده يا براى اعم از آن و ما انقضى عنه المبدأ، اختلاف دارند; نظريه مشهور اصولى ها اين است كه مشتق براى خصوص متلبس بالمبدأ فى الحال وضع شده است.

در كتاب «فوائد الاصول» آمده است:

«فتحصل من جميع ما ذكرنا: انه لا محيص عن القول بوضع المشتق لخصوص المتلبس و لا يمكن عقلا وضعه للاعم»[1]

نيز ر.ك: مشتق (اصول).

[1]نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، 2، ص 124

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص (248-247).

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص 320.

وضع هيئت مصدر

ر.ك:وضع مصدر

وضع هيئت مفردات

ر.ك:وضع هيئات افرادى

وظيفه

ر.ك:وظيفه عملى

وظيفه اختيارى

تكليف مستفاد از احكام اوّلى واقعى

وظيفه اختيارى، مقابل وظيفه اضطرارى بوده و عبارت است از تكليفى كه بدون در نظر گرفتن عنوان ثانوى، مانند اضطرار يا حالت شك مكلف در تكليف واقعى، براى مكلف جعل مى شود، مانند: وضو، نماز، روزه و....

نكته:

در اين اصطلاح، وظيفه، به معناى وظيفه عملى كه مؤداى اصول عملى باشد نيست، بلكه به معناى تكليف اختيارى است كه با احكام اولى واقعى بر دوش مكلف مى آيد.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 146.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص (310-309).

وظيفه اضطرارى

تكليف واقعى مكلّف هنگام اضطرار

وظيفه اضطرارى، مقابل وظيفه اختيارى بوده و عبارت است از تكليف و حكمى كه در صورت عدم امكان امتثال امر واقعى اولى براى مكلف جعل مى شود.

در وظيفه اضطرارى، حالت شك و جهل مكلف لحاظ نمى شود، بلكه حالت اضطرار به آن تكليف، مورد نظر است، مثل: تيمم براى نماز; يعنى اگر حالت اضطرار پيش آمد و استفاده از آب ممكن نشد، نماز با تيمم كه وظيفه اضطرارى است جعل مى شود.

در كتاب «مناهج الوصول الى علم الاصول» آمده است:

«و لابد من فرض الكلام فيما اذا كان المكلف مضطرا فى بعض الوقت فأتى بوظيفته الاضطرارية»[1]

نكته:

در اين اصطلاح، وظيفه، به معناى وظيفه عملى كه مؤداى اصول عملى باشد نيست، بلكه به معناى تكليف اضطرارى است كه از طريق احكام اضطرارى يا احكام واقعى ثانوى بر دوش مكلف مى آيد.

[1]خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 309

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 147.

وظيفه شرعى

ر.ك:وظيفه عملى شرعى

وظيفه ظاهرى

تكليف مستفاد از امارات و اصول عملى، يا تكليف مستفاد از خصوص اصول عملى

بنا بر اين كه احكام ظاهرى را خصوص احكام مستفاد از اصول عمليه كه براى رفع حيرت مكلّف در مقام عمل وضع شده است بدانيم، وظيفه ظاهرى، وظيفه اى است كه از سوى شارع در هنگام شك مكلف در حكم واقعى و عدم دست رسى به امارات، براى او وضع شده است; به عبارت ديگر، تكاليف مستفاد از اصول عمليه را «وظايف ظاهرى» مى نامند.

اما بنا بر اصطلاح ديگر كه احكام ظاهرى، شامل احكام مستفاد از امارات و اصول عمليه، هر دو، مى شود، دامنه تكاليف ظاهرى گسترده تر گرديده و شامل همه تكاليف مستفاد از احكام ظنى (اعم از مفاد امارات و اصول عمليه) مى شود.