وضع تخصصى

ر.ك:وضع تعينى

وضع تخصيصى

ر.ك:وضع تعيينى

وضع تعينى

وضع حاصل از كثرت استعمال لفظ در معنا

وضع تعينى، مقابل وضع تعيينى، وضعى است كه بر اثر كثرت استعمال، و در گذر زمان و به تدريج شكل مى گيرد.

در اين وضع، واضع معينى در كار نيست، بلكه ابتدا لفظ با قرينه در غير معناى موضوع له خود به صورت مجاز استعمال مى شود اما در گذر زمان و بر اثر كثرت استعمال، بدون آن قرينه، همان معناى دوم (معناى مجازى) از آن فهميده مى شود; براى مثال، كلمه «قانون» نخست به معناى خط كش بوده و سپس به سبب استعمال زياد، در معناى ديگرى (مقررات و ضوابط) تعين پيدا كرده است.

نكته:

برخى از اصوليون، تقسيم وضع به تعيينى و تعينى را نمى پذيرند، زيرا وضع تعينى را وضع نمى دانند. آنها معتقدند هر چند كثرت استعمال منشأ به وجود آمدن معناى حقيقى است، امّا معناى دوم «موضوع له» نيست. اين گروه نسبت بين حقيقت و موضوع له را عام و خاص مطلق مى دانند، و از نظرآنها در وضع هاى تعينى معناى حقيقى مطرح است اما عنوان «موضوع له» تحقق ندارد، زيرا وضعى شكل نگرفته است.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 83.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 24.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 102.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 287.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 35.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 33.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 49.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 20.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 1، ص 34.

شهابى، محمود، تقريرات اصول، جزء 1، ص 36.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 1، ص 595.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 14.

وضع تعينى قصدى

وضع ناشى از كثرت استعمال، به قصد وضع

وضع تعينى قصدى، مقابل وضع تعينى لاقصدى بوده و به اين معنا است كه لفظى را در معنايى به قصد وضع، بسيار استعمال كنند تا بر اثر كثرت استعمال، بين لفظ و معنا، رابطه وضعى پديد آيد.

شيرازى، محمد، الاصول، ج 1، ص 60.

وضع تعينى لاقصدى

وضع ناشى از كثرت استعمال، بدون قصد وضع

وضع تعينى لاقصدى، مقابل وضع تعينى قصدى بوده و به اين معنا است كه لفظى را در معنايى بدون قصد وضع، استعمال كنند تا بر اثر كثرت استعمال، بين آن لفظ و معنا، علقه و رابطه وضعى حاصل شود.

شيرازى، محمد، الاصول، ج 1، ص 60.

وضع تعيينى

اعتبار و جعل لفظ براى يك معنا توسط واضع

وضع تعيينى، مقابل وضع تعينى بوده و به اين معنا است كه واضع، لفظى خاص را براى افاده معنايى معين در زمان مشخص، تعيين و استعمال مى كند و ديگران هم از او پيروى مى كنند; و به بيان ديگر، وضع تعيينى بر اثر جعل و انشاى واضع پديد مى آيد; براى مثال، پيامبر(صلى الله عليه وآله) كلمه «صلاة» را براى دلالت بر عبادت مخصوص قرار مى دهد و بقيه مسلمانان بعدها آن را براى همان معنا به كار مى برند.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 1، ص 34.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 24.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 25.

شهابى، محمود، تقريرات اصول، جزء 2، ص 35.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 35.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص 95.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 83.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 20.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص (24-23).

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 102.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 49.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 1، ص 595.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 14.

وضع تعيينى ابتدايى

وضع لفظ براى معنا قبل از استعمال

وضع تعيينى ابتدايى، مقابل وضع تعيينى استعمالى بوده و به اين معنا است كه واضع نخست لفظى را براى معنايى قرار مى دهد، سپس لفظ در آن معناى موضوع له استعمال مى گردد.

شيرازى، محمد، الاصول، ج 1، ص 60.