صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 18.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 213.

وجوب على

ر.ك: وجوب نفسى

وجوب عينى

وجوب متوجه به هر مكلف به طور مستقل و بدون تأثير امتثال ساير مكلّفان

وجوب عينى، مقابل وجوب كفايى، وجوبى است كه هر مكلفى به طور جداگانه مشمول آن گرديده و با به جا آوردن برخى، از عهده بقيه ساقط نمى شود، مانند: نمازهاى روزانه، روزه ماه رمضان و حج.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 1، ص (202-201).

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 59.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 368.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 47.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 1، ص 496.

مطهرى، مرتضى، آشنايى با علوم اسلامى، ج 3، ص 72.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 275.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص (82-81).

وجوب عينى تسبيبى

وجوب غير مشروط به امتثال به صورت مباشرى

وجوب عينى تسبيبى، مقابل وجوب عينى مباشرى، وجوبى است كه به همه افراد به طور جداگانه تعلق مى گيرد، اما مباشرت در آن شرط نيست; به بيان ديگر، لازمه اين نوع وجوب، انجام عمل توسط مكلف به طور مستقيم و بدون واسطه نيست، بلكه اگر ديگران، هر چند به صورت تبرعى، آن را از طرف او انجام دهند، تكليف از اين شخص ساقط مى شود، مانند: نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگ واجب است، اما اگر فردى غير از او آن را انجام دهد، از عهده وى ساقط مى شود، و اگر ديگران انجام ندهند و او نيز انجام ندهد، عقاب متوجه او است نه ديگران.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص (165-164).

وجوب عينى مباشرى

وجوب مشروط به امتثال به صورت مباشرى

وجوب عينى مباشرى، مقابل وجوب عينى تسبيبى بوده و در مورد عملى مطرح مى شود كه هر مكلف وظيفه دارد آن را خود به طور مستقيم و بدون واسطه انجام دهد، مانند: نمازهاى يوميه.

در كتاب «تحريرات فى الاصول» آمده است:

«ينقسم الواجب الى العينى المباشرى و الى ما لاتجب مباشرته و يسقط بفعل الغير من غير استحقاق الكل للعقاب عند الترك بل يستحق الولى فقط و المديون و هكذا»[1]

1. خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص (165-164).

وجوب غير موقت

وجوب غير مقيّد به وقت خاص

وجوب غيرموقت، مقابل وجوب موقت بوده و عبارت است از بعث اكيد شارع و يا قانونگذار نسبت به انجام چيزى بدون دخالت دادن زمان خاص در تحصيل مصلحت آن، مانند: وجوب قضاى نماز فوت شده، يا وجوب امر به معروف و نهى از منكر.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 60.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 369.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 275.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 59.

وجوب غيرى

وجوب چيزى به عنوان مقدمه واجب ديگر

وجوب غيرى، مقابل وجوب نفسى بوده و در مورد عملى مطرح مى شود كه جعل وجوب براى آن به خاطر رسيدن به واجب ديگر است; به بيان ديگر، وجوبى است كه خود، مصلحت ندارد بلكه براى رسيدن به مصلحت موجود در عملى ديگر واجب مى گردد، مانند: وضو نسبت به نماز.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 62.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 2، ص 141.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 368.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 281.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 4، ص 547.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 30.

همان، ج 6، ص 494 و 129.

وجوب غيرى ترشحى

ر.ك: وجوب غيرى

وجوب غيرى مقدمى

ر.ك: وجوب غيرى

وجوب كفايى

وجوب منجّز در حق مكلّف در صورت عدم امتثال ساير مكلّفان

وجوب كفايى، مقابل وجوب عينى، وجوبى است كه به عموم مكلفين تعلق گرفته است، اما اگر عده اى بر انجام آن اقدام كنند از بقيه ساقط مى شود; براى مثال، نجات انسان غريق، بر همه حاضرانِ در صحنه واجب است، اما اقدام يكى از آنها، تكليف را از ديگران ساقط مى كند.

نكته:

بر مبناى مركب بودن احكام تكليفيه، منع از ترك، داخل