نهى حقيقى

نهى دلالت كننده بر اراده واقعى مولا نسبت به ترك متعلق آن

نهى حقيقى، مقابل نهى صورى بوده و عبارت است از نهيى كه متعلق آن به طور حقيقى مبغوض مولا است، زيرا در آن مفسده ملزمه وجود دارد و مولا واقعاً اراده كرده آن كار انجام نشود، مانند: نهى از شرب خمر.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 199.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 4، ص 148 و 156.

عراقى، ضياء الدين، مقالات الاصول، ص 385.

نهى شرعى

نهى صادر شده از طرف شرع

نهى شرعى، نهيى است كه از سوى خدا يا پيامبر(صلى الله عليه وآله) به عنوان شارع يا از سوى امامان معصوم(عليهم السلام) به عنوان مبلغان احكام شرعى صادر مى گردد، مثل: نهى از قمار، شرب خمر و امثال آن، كه «نهى الهى» هم ناميده مى شود.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 472.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 6، ص 603.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 89.

نهى صورى

طلب ترك فعل بدون اراده واقعى در مولى نسبت به مفاد نهى

نهى صورى، مقابل نهى حقيقى; نهيى است كه متعلق آن به حسب ظاهر مورد نهى شارع قرار گرفته، اما در واقع مورد نهى نبوده و بر ارتكاب آن، عصيانى مترتب نيست، مانند اين كه مولا براى امتحان عبد، او را از چيزى كه واقعاً مبغوض او نيست و اراده واقعى اش به ترك آن تعلق نگرفته است، نهى نمايد.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 86.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 4، ص 156.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 6، ص 603.

نهى ظاهرى

نهى مستفاد از اماره يا اصل عملى; يا احكام مستفاد از اصول عملى براى مكلّف شاكّ يا جاهل به حكم واقعى

نهى ظاهرى، مقابل نهى واقعى بوده و داراى دو معناى اصطلاحى است:

[1]در يك اصطلاح، نهى ظاهرى نهيى است كه به وسيله يكى از اصول عملى و يا اماره اى، ثابت مى گردد; به بيان ديگر، نهيى است كه در صورت جهل يا شك مكلف در تكليف واقعى، متوجه وى مى شود، مانند اين كه در خبر واحدى از استعمال توتون نهى شود

[2]در اصطلاح دوم، نهى ظاهرى فقط شامل مؤدّاى اصول عمليه مى شود كه به كشف واقع نظر ندارد، بلكه بيان گر وظيفه شاك در حكم واقعى، و براى رفع سرگردانى وى در مقام عمل است

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص (96-95).

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 327.

نهى عرضى

ر.ك: نهى تبعى.

نهى عقلايى

نهى صادر شده از جانب عقلا

نهى عقلايى، نهيى است كه از عُقَلا صادر مى شود; براى مثال، قانون منع عبور از چراغ قرمز يكى از مصاديق نهى عقلايى است.

نيز ر.ك: احكام عقلايى.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 224.

نهى عقيب امر

ر.ك: نهى بعد امر

نهى عقيب توهم وجوب

ر.ك: نهى بعد امر

نهى عقيب وجوب

ر.ك: نهى بعد امر

نهى عينى

نهى متوجه به هر مكلف به طور مستقل و بدون تأثير امتثال ساير مكلّفان

نهى عينى، مقابل نهى كفايى، نهيى است كه مخاطب آن تك تك مكلفان مى باشند; يعنى مطلوب شارع، ترك فعل منهى عنه از سوى هر يك از مكلفان است و با ترك منهى عنه از جانب بعضى از آنها، نهى از ديگران برداشته نمى شود، مانند: «لا تشرب الخمر» كه از سوى شارع به يكايك مكلفان تعلق گرفته، و اگر عده اى شراب ننوشند، نهى از ديگران برداشته نمى شود.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 544.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 91.

شهيدثانى، زين الدين بن على، تمهيد القواعد، ص 145.

نهى غيرى

نهى از مقدمات چيزى به دليل مبغوض بودن ذى المقدمه

نهى غيرى، نهى از چيزى است كه مقدمه براى چيز ديگر است; به بيان ديگر، نهيى كه به خاطر مفسده غير، از سوى مولا صادر مى شود و از مبغوض بودن متعلق خود نشان ندارد، «نهى غيرى» ناميده مى شود، مثل: نهى از مقدمات حرام، هم چون نهيى كه در وسعت وقت نماز، به خاطر ترك ازاله نجاست از مسجد، متوجه نماز مى شود; در اين جا، نماز مبغوضيتى نزد