فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 417.

اِجزا در تبدل قطع

اكتفا به عمل طبق قطع، بعد از قطع به عدم صحت قطع سابق

اِجزا در تبدل قطع، به معناى كفايت انجام تكليف قطعى، از انجام دوباره آن است - در صورت كشف خلاف قطع قبلى از طريق قطع بعدى -; به اين بيان كه هرگاه مكلف بعد از قطع به تكليفى، آن را انجام دهد و سپس قطع پيدا كند كه عمل انجام شده، تكليف او نبوده است، اين بحث مطرح مى شود كه آيا عمل سابق، از انجام دوباره آن طبق قطع لاحق كفايت مى نمايد يا خير.

اصوليون نسبت به عدم اجزا در اين مورد اتفاق دارند، زيرا قطع، واقع را تغيير نمى دهد و آن عمل انجام شده، مأمورٌ به واقعى نبوده است. البته مكلف براى ترك مأمورٌ به واقعى، به خاطر عمل به قطع سابق، مؤاخذه نمى گردد، زيرا قطع حجت است.

موارد زير را اصوليون از حكم عدم اجزا، خارج نموده اند:

[1]در جايى كه دليل خاص بر حصول تمام يا قسمتى از مصلحت واقع، براى جاهل به حكم وجود داشته باشد. البته بايد توجه داشت كه تدارك مأمورٌ به واقعى در مورد كسى كه بعضى از مصلحت را تحصيل نموده است، ممكن نيست، مانند اين كه مكلف به وجوب نماز تمام بر مسافر قطع دارد، اما بعد از به جا آوردن نماز كامل، يقين پيدا مى كند كه وظيفه مسافر، نماز شكسته است، يا بعد از قطع به لزوم اخفات، يقين پيدا مى كند كه وظيفه وى نماز به جهر است. در اين موارد، نماز اول مجزى است، زيرا دليل خاص، بر عدم اعاده آن دلالت دارد

[2]در جايى كه قطع در موضوع حكم، اخذ شده باشد، مانند: باب طهارت و نجاست; براى مثال، در نماز، علم به طهارت، چه ظاهرى و چه واقعى، شرط است; بنابراين، اگر مكلف به طهارت لباس خود قطع داشته باشد و بعد از اقامه نماز، به نجاست آن علم پيدا كند، لازم نيست نماز خود را اعاده نمايد، زيرا شرط در نماز، طهارت قطعى است، اعم از ظاهرى يا واقعى

3. امور پنج گانه مندرج در حديث «لاتعاد».

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 346.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ج 1، ص 112.

فاضل لنكرانى، محمد، ايضاح الكفاية، ج 2، ص 157.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 245.

اجزاى اتيان مأمورٌ به اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى اتيان مأموربه ظاهرى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر ظاهرى

اجزاى امتثال امر اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى امتثال امر ظاهرى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر ظاهرى

اجزاى امر اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى امر ظاهرى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر ظاهرى

اجزاى بدل اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى تكاليف اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اِجزاى ظاهرى

عدم كفايت عمل مطابق اصل يا اماره، بعد از كشف خلاف

اِجزاى ظاهرى، مقابل اجزاى واقعى و به معناى اجزاى عمل «مأتىٌ به» از واقع است تا زمانى كه نسبت به مخالفت آن با واقع علم پيدا نشود; يعنى در مواردى كه واقع، به علت عذر يا جهل، براى مكلف مشخص نيست و او مجبور است امتثال اضطرارى يا ظاهرى كند، اين بحث پيش مى آيد كه آيا امتثال اوامر ظاهرى يا واقعى ثانوى (اضطرارى) سبب اجزا از مأمورٌ به واقعى مى گردد يا نه. (حتى در صورت حصول علم به خلاف واقع بودن آن چه كه مقلد يا مجتهد تاكنون انجام داده است).

در صورت اعتقاد به اجزاى ظاهرى، نتيجه آن است كه عمل به اصل يا اماره، در صورتى از مأمورٌ به واقعى كفايت مى كند كه مخالفت آن با واقع كشف نشود.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 219.

صدر، محمد باقر، المعالم الجديدة للاصول، ج 2، ص 224.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 247.

اجزاى عمل اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى فعل اضطرارى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر اضطرارى

اجزاى مأتيٌ به امر ظاهرى

ر.ك: اِجزاى مأمورٌ به امر ظاهرى

اِجزاى مأمورٌ به

ر.ك: اِجزا

اجزاى مأمورٌ به امر اختيارى

ر.ك: اجزاى مأمورٌ به امر واقعى.