responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 798

وارد مى نمايد. كه برخى از آن ها عبارت اند از:

1. عدم پذيرش وجود حكم در فرع;

2.عدم پذيرش وجود وصف در فرع

براى مثال، مستدل مى گويد: زكات مانند نماز، عبادت محض است، از اين رو بر صبّى واجب نيست; ولى معترض، وصف عبادت محض بودن را در زكات منع كرده و از اين طريق، به مستدل اعتراض وارد مى نمايد.

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 696.

عبدالبر، محمد زكى، تقنين اصول الفقه، ص (83-82).

آمدى، على بن محمد، الإحكام فى اصول الأحكام، ج 2، ص 347.

مميّزات اصل شرعى

ر.ك: مميّزات اصل عقلى.

مميّزات اصل عقلى

ويژگى هاى اصل عملىِ عقلى در مقايسه با اصل عملىِ شرعى

مميّزات اصل عقلى، به معناى خصوصيات اصل عملى عقلى است كه آن را از اصل عملى شرعى جدا مى سازد.

«شهيد صدر (ره)» براى اصل عملى عقلى و اصل عملى شرعى چند فرق بيان كرده است:

1. اصل عملى شرعى، حكم شرعى است، در حالى كه اصل عملى عقلى، حكم عقل است;

2.وجود اصل شرعى در تمام موارد شك، ضرورت ندارد، زيرا چه بسا موردى كه شارع براى آن اصلى تشريع نكرده و آن را به عقل واگذار كرده است، در حالى كه اصل عقلى در تمامى موارد جارى است

3.اصول عقلى را مى توان در دو اصل منحصر نمود: اصل برائت عقلى، و اصل احتياط عقلى چون اصل تخيير را اصل عقلى جدا گانه اى محسوب نمى كنند، در حالى كه اصل شرعى، به برائت و اشتغال منحصر نيست بلكه براى مثال، در قالب استصحاب نيز جارى است

4.ميان اصول عقلى نه در عالم ثبوت و نه در عالم اثبات تعارض وجود ندارد، در حالى كه ميان اصول عملى شرعى، هر چند در عالم ثبوت تعارضى نيست، اما در عالم اثبات و به حسب لسان ادله آنها تعارض ممكن است

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص (29-24).

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص (305-303).

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 16.

مميّزات حجت از لاحجت

عوامل اثبات حجيت يكى از دو دليل متعارض و نفى حجيت دليل ديگر

مميّزات حجت از لاحجت، امورى است كه سبب حجيت يكى از ادله متنافى و عدم حجيت ديگرى مى گردد; به بيان ديگر، هرگاه دو دليل با يك ديگر تنافى داشته باشند، دليلى كه داراى يكى از اين مميزات باشد به عنوان دليل حجت تعيين مى شود و دليل ديگر كه فاقد اين گونه مميزات است از حجيت ساقط مى گرديده و كنار گذاشته مى شود.

براى مثال، اگر يكى از دو خبر متنافى موافق قرآن و ديگرى مخالف نص يا صريح قرآن باشد، آن خبرى كه مخالف نص قرآن است از حجيت ساقط شده و حجيت دليل ديگر تعين پيدا مى كند، زيرا در اخبار و روايات معصومين(عليهم السلام) آمده است كه خبر مخالف با نص قرآن، زخرف و باطل بوده و از ما نيست. بنابراين، موافقت و يا مخالفت با كتاب از مميزات حجت از لاحجت شمرده مى شود.

نكته اول:

اصطلاح «مميزات حجت از لاحجت»، مقابل اصطلاح «مرجحات باب تعارض» است، زيرا مرجحات باب تعارض در جايى است كه دو دليل داراى حجيت، با هم تعارض نمايند، آن گاه از طريق اين مرجحات، يكى بر ديگرى ترجيح داده شود، اما اين امر دليل مرجوح را از حجيت نمى اندازد.

نكته دوم:

برخى از دانشمندان اصولى مانند مرحوم «آخوند خراسانى» معتقدند اخبار ترجيح به موافقت كتاب و مخالفت عامه، در مقام بيان امورى است كه سبب تمييز حجت از لاحجت مى باشد نه اين كه در صدد بيان مرجحات باب تعارض باشد، اما برخى ديگر از اصوليون، اين مطلب را نپذيرفته و در پاسخ گفته اند: اخبار ترجيح با اخبار ناهى از خبر مخالف كتاب و سنت تفاوت دارند و عباراتى مثل: «زخرف»، «باطل» و «لم نقله» در اخبار ناهى از خبر مخالف كتاب و سنت است نه در اخبار ترجيح; بنابراين، مميزات حجت از لاحجت حتى در مواردى كه تنافى نيست و تنها يك خبر موجود است، نيز كاربرد دارد; بر خلاف مرجحات باب تعارض. گذشته از اين، مراد از مخالفت، در اخبار ناهى از خبر مخالف كتاب و سنت، مخالفت با نص و صريح قرآن است، ولى منظور از مخالفت در اخبار ترجيح، مخالفت با ظاهر قرآن است، كه مخالفت به معناى اول، سبب از بين رفتن حجيت است، اما مخالفت با ظاهر قرآن لزوماً به معناى عدم حجيت نيست.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص (506-505).

نراقى، محمد بن احمد، عوائد الايام، ج 6، ص (200-196).

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 798
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست