responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 794

اصولى ها اختلاف است; مشهور معتقدند ملازمه وجود دارد و برخى نيز تفصيل داده اند.

در كتاب «دروس فى علم الاصول» آمده است:

«و قد ادعى جماعة من الاصوليين الملازمة بين حسن الفعل عقلا و الامر به شرعاً و بين قبح الفعل عقلا والنهى عنه شرعا و فصّل بعض المدقّقين منهم بين نوعين من الحسن والقبح، احدهما: الحسن والقبح الواقعان فى مرحلة متأخرة عن حكم شرعى والمرتبطان بعالم امتثاله و عصيانه من قبيل حسن الوضوء باعتباره طاعة لامر شرعى و قبح اكل لحم الإرنب بوصفه معصية لنهى شرعى، والاخر: الحسن والقبح الواقعان بصورة منفصلة عن الحكم الشرعى كحسن الصدق والامانة و قبح الكذب والخيانة، ففى النوع الاول يستحيل أن يكون الحسن والقبح مستلزما للحكم الشرعى و الا للزم التسلسل...»[1]

1. صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص (362-361).

ملازمه نهى و فساد

ر.ك: دلالت نهى بر فساد

ملازمه واقعى

تلازم در عالم واقع بين حكم عقل و حكم شرع

ملازمه واقعى، مقابل ملازمه ظاهرى بوده و عبارت است از ملازمه اى كه در واقع و در نظر شارع ميان حكم عقل مستقل و حكم شرع وجود دارد; به اين معنا كه هر چيزى را كه عقل در درك حسن و قبح آن استقلال دارد، در صورتى كه در واقع و در نظر شارع مانعى براى آن نباشد، شرع نيز به وجوب و حرمت آن حكم مى كند. البته اين در فرضى است كه عقل بر مصالح و مفاسد واقعى احاطه كامل دارد و بپذيريم كه عقل هر چه را حكم كند نظر شارع نيز همان است.

نيز ر.ك: ملازمه ظاهرى.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 60.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 181.

ملازمه وجوب شىء و حرمت ضد

ر.ك: ملازمه امر به شىء و نهى از ضد

ملاكات احكام

ر.ك: علل احكام

ملاك اراده

اسباب تعلق اراده شخص به چيزى

ملاك اراده، وجود مصالح، مفاسد و انگيزه هايى است كه سبب اراده شخص مريد گرديده و در او شوق مؤكد نفسانى براى رسيدن به مراد برمى انگيزد; به بيان ديگر، ملاك اراده، مصلحتى است اعم از واقعى يا خيالى كه شخص را به سوى تحقق آن حركت مى دهد، يا مفسده اى است كه شخص براى رهايى از آن، از كارى دورى مى كند.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 205.

ملاك باب اجتماع

اسباب تحقق اجتماع امر و نهى در شىء واحد

منظور از ملاك باب اجتماع، شرايطى است كه تحقق آنها باعث انعقاد بحث اجتماع امر و نهى در شىء واحد و جدايى اين باب از باب تعارض و غير آن مى گردد. اين شرايط عبارت است از:

1. اتحاد آمر و ناهى; كسى كه امر مى كند با كسى كه نهى مى كند يك نفر و يا در حكم يك نفر (مانند معصومان(عليهم السلام) كه نور واحدند) باشد;

2. اتحاد مأمور و منهى; امر و نهى متوجه شخص واحدى شود;

3. اختلاف عنوان مأموربه و منهى عنه; براى مثال، امر به عنوان «نماز» و نهى به عنوان «غصب» تعلق گيرد;

4. اجتماع اتفاقى (مقابل دايمى) مأموربه و منهى عنه در يك مورد; مانند: خواندن نماز در خانه غصبى;

5.فعليت داشتن (داراى ملاك بودن) امر و نهى در ماده اجتماع; يعنى همان گونه كه خطاب امر به نماز به تنهايى در حق مكلف فعليت دارد و داراى مصلحت ملزمه است، هنگام تلاقى با خطاب نهى از غصب نيز داراى فعليت و ملاك باشد، و همان گونه كه خطاب نهى از غصب به تنهايى در حق مكلف فعليت دارد و داراى مفسده ملزمه است، هنگام تلاقى با امر به نماز نيز داراى فعليت و ملاك باشد

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 186.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 2، ص 116.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص 214 و 221.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 3، ص (44-36).

ملاك حجيت استصحاب

سبب و عامل اعتبار اصل استصحاب

ملاك حجيت استصحاب، به معناى عاملى است كه به اصل استصحاب اعتبار مى بخشد.

درباره ملاك حجيت استصحاب اختلاف وجود دارد; برخى معتقدند ملاك حجيت استصحاب، تعبد شرعى است، مثل جايى كه «يقين به حالت سابق» و «شك به حالت لاحق» وجود دارد، و اين ملاك برگرفته از روايات و اخبار باب استصحاب است، بدون اين كه خصوصيت ديگرى در اين عدم جواز نقض، دخالت داشته باشد.

برخى ديگر معتقدند ملاك حجيت استصحاب، بناى عقلا است; يعنى عقلا در جايى كه به بقاى حالت سابق يقين داشته باشند

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 794
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست