مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 271.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 263 و 272.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 258.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 2، ص 302.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 2، ص (209-206).

مقدمه فعليه

مقدمه از سنخ انجام يك كار

مقدمه فعليه، مقابل مقدمه تَركيه بوده و عبارت است از مقدمه اى كه از راه انجام كارى در خارج محقق مى گردد، مثل: پيمودن راه حج به منظور رسيدن به ذى المقدمه، يا مانند تكرار نماز به چند طرف براى تحصيل واجب واقعى، هنگام اشتباه در جهت قبله.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 101.

مقدمه مباحه

مقدمه متصف به حكم شرعى اباحه

مقدمه مباحه، مقابل مقدمه محرمه بوده. و به اين معنا است كه خود مقدمه مباح مى باشد هر چند ذى المقدمه واجب يا حرام باشد، مانند: فروختن ليوان به شخصى كه ممكن است با اين ليوان شراب بنوشد; در اين جا مقدمه (فروختن ليوان) مباح است، اگر چه ذى المقدمه (شرب خمر) حرام مى باشد.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 289.

مقدمه متأخر

ر.ك: شرط متأخر

مقدمه متقدم

ر.ك: شرط متقدم

مقدمه محرمه

مقدمه داراى حرمت ذاتى

مقدمه محرمه، مقدمه اى است كه حرمت ذاتى دارد; يعنى با صرف نظر از عارض شدن عنوان مقدميت بر آن، حرام است، مانند: پيمودن راه حج واجب با استفاده از وسيله نقليه غصبى; در اين جا تصرف در وسيله نقليه ديگران براى پيمودن راه حج، حرام مى باشد، اگر چه از جهتى، استفاده از وسيله نقليه براى رسيدن به حج، واجب است. بنا بر قول به ملازمه، اين مقدمه، واجب نيز مى باشد.

نكته:

مرحوم «وحيد بهبهانى» اين نتيجه را بر بحث مقدمه واجب بار نموده كه اگر مقدمه واجب، داراى حرمت ذاتى باشد و به جواز اجتماع معتقد باشيم مسئله از مصاديق اجتماع امر و نهى مى گردد و بنا بر قول به جواز اجتماع، مقدمه محرمه، واجب نيز مى باشد، ولى اگر مبناى امتناع را بپذيريم، مقدمه محرمه، به وجوب متصف نمى گردد. برخى از اصولى ها مانند: مرحوم «آخوند خراسانى» به اين نظر پاسخ داده اند.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 299.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 155.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 2، ص 374.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 386.

مقدمه مستحب

بحث از استحباب يا عدم استحباب شرعىِ مقدمه امر مستحب

منظور از مقدمه مستحب در اين جا، بحث از ثبوت ملازمه شرعى بين حكم مستحب و حكم مقدمه آن است; براى مثال در شرع، نماز جماعت در مسجد استحباب دارد، آيا مقدمه آن، مثل رفتن به مسجد و نشستن در مسجد و به انتظار جماعت بودن نيز مستحب است يا نه. اصولى ها، اين بحث را بر بحث مقدمه واجب مترتب دانسته اند; به اين بيان كه اگر ثبوت ملازمه ميان واجب و مقدمه آن پذيرفته شود، در اين جا نيز ميان مستحب و مقدمات آن ملازمه شرعى است، وگرنه نيست; هم چنين اگر در بحث مقدمه واجب تفصيل داده شود، در اين جا نيز همان تفصيل مى آيد.

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 1، ص 356.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ص 255.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 287.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ج 2، ص 217.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 2، ص 414.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص (417-416).

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 5، ص (607-606).

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 301.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 448.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 108.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 4، ص 338.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 159.

مقدمه مفوّته

مقدمه لازم الاجرا قبل از دخول وقت ذى المقدمه

مقدمه مفوّته، مقدمه اى است كه اگر پيش از فرا رسيدن وقت ذى المقدمه انجام نگيرد، سبب تفويت ذى المقدمه در وقت خودش مى گردد، مانند اين كه وظيفه مكلف پيش از موسم حج، تهيه گذرنامه و پيمودن مسافت است تا بتواند در زمان حج آن مناسك را به جا آورد.