نظر چهارم مورد قبول محققان اصولى قرار گرفته است.

در كتاب «كفاية الاصول» آمده است:

«الحق ان الصيغة مطلقا لا دلالة لها على المرة و لا التكرار، فان المنصرف عنها ليس الا طلب ايجاد الطبيعة المأموربها، فلا دلالة لها على احدهما لا بهيئتها و لا بمادتها و الاكتفاء بالمرّة فانّما هو لحصول الامتثال بها فى الامر بالطبيعة كما لا يخفى.»

ب) به لحاظ ظهور اطلاقى:

برخى معتقدند اگر مولا در مقام بيان باشد و كلام خود را مطلق بياورد، در صورت تمام بودن مقدمات حكمت، از اطلاق سخنان او مرّة استفاده مى شود، زيرا در چنين جاهايى، اين صيغه در «صرف الوجود» طبيعت ظهور دارد و صرف الوجود با به وجود آمدن اولين فرد در خارج پديد مى آيد و بعد از به وجود آمدن اولين فرد، عقل حكم مى كند كه خواسته مولا بر آورده شده است و اگر فرد ديگرى را مى خواست، بايد در سخنانش به آن تصريح مى نمود.

نيز ر.ك: معناى مرّه و تكرار.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 100.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 1، ص (181-176).

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص 61.

ذهنى تهرانى، محمد جواد، تحرير الفصول، ج 1، ص (654-653).

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص (157-156).

علم الهدى، على بن حسين، الذريعة الى اصول الشريعة، ج 1، ص 99.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، 2، ص 241.

شهابى، محمود، تقريرات اصول، جزء 2، ص 58.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ج 1، 2، ص 64.

مزاياى خارجى

ر.ك: مرجحات خارجى

مزاياى داخلى

ر.ك: مرجحات داخلى

مزاياى مخصوص

ر.ك: مرجحات منصوص

مزاياى مرجحه

ر.ك: مرجحات تعارض

مزاياى منصوص

ر.ك: مرجحات منصوص

مزيت دلالى

ر.ك: مرجحات دلالى

مسالك تعليل

ر.ك: مسالك علت

مسالك صحيح

راه هاى معتبر كشف علّت قياس

مسالك صحيح، از اقسام مسالك علت و مقابل مسالك فاسد بوده و به معناى راه هايى است كه كشف علت قياس از طريق آنها معتبر شمرده شده است; يعنى به درستى، علت را روشن مى سازد.

مبتكر تقسيم مسالك علت به صحيح و فاسد، «غزالى» در كتاب «المستصفى» مى باشد،1 زيرا در آن، طريقيت بعضى از مسالك علت را صحيح و معتبر، و طريقيت بعض ديگر را فاسد شمرده است. برخى از مسالكى را كه وى صحيح شمرده، عبارت است از:

1. نص، خواه در اين نص، علت به طور صريح ذكر شده باشد يا به طريق تنبيه و ايما;

2. اجماع;

[3]سبر و تقسيم

1. غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 2، ص (306-288).

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 316.

مسالك علت

روش هاى اثبات يا كشف عليت در قياس

مسالك علت، يعنى راه ها و روش هايى كه براى اثبات عليت وصف جامع (يا كشف علت) در قياس به كار گرفته مى شود.

توضيح آن كه: براى اجراى عمليات قياس، صرف شناختن وصفى كه جامع بين اصل و فرع باشد كفايت نمى كند، بلكه بايد عليت اين وصف براى حكم اصل نيز به اثبات برسد. ادله اى كه بر اعتبار عليت وصف جامع دلالت مى نمايد يا نص است يا اجماع و يا استنباط مجتهد و اين ادله از راه مسالك علت به دست مى آيد، بنابراين، مسالك علت راه هايى است كه براى كشف علت در قياس به كار گرفته مى شود.

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 661.

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 75.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 316.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 302.

خضرى، محمد، اصول الفقه، ص 372.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 227.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 4، ص 63.

آمدى، على بن محمد، الإحكام فى اصول الأحكام، ج 2، ص 222.

مسالك غير مقطوع

راه هاى غير قطعى كشف علّت قياس

مسالك غير مقطوع، از مسالك علت و مقابل مسالك مقطوع