responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 633

مشترك را از سوى متكلم به طور قطعى معين مى كند; به بيان ديگر، قرينه اى است كه به طور قطع، مراد متكلم را بيان مى كند; براى مثال، در آياتى از قرآن كريم كلمه «يدالله» به كار رفته است، و چون قرينه عقلى قطعى وجود دارد كه خداوند جسم نيست و دست ندارد، بايد آن را تأويل نمود و گفت: مراد از «يدالله» قدرت خداوند است.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 3، ص (352-351).

جعفرى لنگرودى، محمد جعفر، ترمينولوژى حقوق، ص 543.

قرينه قطعى تعبدى

قرينه موجب قطع تعبّدى به مراد جدّى متكلّم

قرينه قطعى تعبدى، مقابل قرينه قطعى وجدانى بوده و عبارت است از قرينه اى كه براى مخاطب قطع تعبدى به مراد جدى متكلم ايجاد مى نمايد، مانند خبر واحدى كه قرينه قرار بگيرد و بيان گر مراد شارع نزد كسانى كه خبر واحد را حجت مى دانند باشد. خبر واحد اگر چه مفيد قطع وجدانى نيست، اما شارع از روى تعبد، آن را به منزله قطع قرار داده است.

نكته:

بعضى از قراين، موجب ظن به مراد متكلم مى گردد، ولى شارع آنها را معتبر دانسته و از روى تعبّد، آن ظن را در حكم قطع به حساب مى آورد; به چنين قطعى، قطع تعبدى مى گويند.

نيز ر.ك: قطع تعبدى.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 3، ص 351.

قرينه قطعى وجدانى

قرينه موجب قطع وجدانى به مراد جدّى متكلّم

قرينه قطعى وجدانى، مقابل قرينه قطعى تعبدى بوده و عبارت است از قرينه اى كه موجب قطع وجدانى به مراد جدى متكلم مى گردد، مثل اين كه گوينده تصريح كند منظورم از جمله گفته شده معنايى خاص است.

توضيح:

بعضى از قراين، بر مراد متكلم، قطع وجدانى به وجود مى آورد و بعضى ديگر سبب ايجاد ظن به مراد متكلم مى گردد، ولى از آن جايى كه شارع آن را معتبر دانسته است، اين ظن را از روى تعبد، در حكم قطع به حساب مى آورد و از اين رو به چنين قطعى، قطع تعبدى مى گويند; مقابل قطع وجدانى كه هيچ گونه احتمال خطايى در آن راه ندارد و حجيت آن ذاتى است.

نيز ر.ك: قطع وجدانى.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 3، ص 351.

قرينه گرداننده

ر.ك: قرينه صارفه

قرينه لبّيه ارتكازيه

ر.ك: قرينه ارتكازى

قرينه لفظى

لفظ دلالت كننده بر مراد جدّى متكلّم

قرينه لفظى، قرينه اى است از جنس لفظ كه بيانگر مراد جدى متكلم مى باشد، مثل: كلمه «اسد» در جمله «رأيت اسداً» كه بدون قرينه استعمال شده است و بر «حيوان درنده» كه معناى حقيقى آن است، دلالت مى كند، ولى اگر قرينه اى به آن ضميمه شود و گفته شود: «رأيت اسدا يرمى» در اين صورت، به كمك قرينه لفظى (يرمى) بر «مرد شجاع» كه معناى مجازى كلمه است، دلالت خواهد كرد.

دهخدا، على اكبر، لغت نامه دهخدا، ج 10، ص 15476.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص (293-292).

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 479.

قرينه مانعه

ر.ك: قرينه صارفه

قرينه متصل

شىء متصل به كلام، دلالت كننده بر مراد جدّى متكلّم

قرينه متصل، مقابل قرينه منفصل مى باشد، و عبارت است از قرينه اى كه به كلام متصل بوده و از ملحقات آن (ذو القرينه) محسوب مى گردد و كلام مستقلى به حساب نمى آيد; به بيان ديگر، قرينه اى كه به كلام چسبيده و آن را يا از معناى ظاهرى اش (مراد استعمالى) به مراد جدى متكلم منصرف مى كند، و يا باعث تعيين يكى از معانى مشترك لفظى مى گردد، قرينه متصل نام دارد، مثل: «رأيت اسدا فى الحمام» كه «فى الحمام» از ملحقات كلام شمرده شده كلام جديدى را تشكيل نداده است و باعث انصراف مراد جدى متكلم از معناى حقيقى به معناى مجازى گرديده است.

نكته اول:

قرينه متصل مانع ظهور ذو القرينه در معنايى كه مراد جدى متكلم نيست، مى گردد با وجود قرينه متصل، ظهورى براى كلام در مراد استعمالى منعقد نمى گردد به خلاف قرينه منفصل كه جلوى اصل ظهور كلام (ذوالقرينه) را نمى گيرد، بلكه مانع از حجيت ظهور آن مى گردد و بر آن مقدم مى شود، چون قرينه بر ذوالقرينه مقدم است.

نكته دوم:

ادراكات ضرورى عقل به منزله قرينه متصل براى كلام محسوب مى شود.

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 633
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست