صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 135.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 282.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 254.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 183.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 135.

همان، ج 6، ص 108

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 224.

حيدر، محمد صنقور على، المعجم الاصولى، ص 770.

علم اجمالى اكبر

علم اجمالى به وجود تكاليف واقعى ميان مشتبهات شامل موارد ظن، شك و وهم

علم اجمالى اكبر، به معناى علم اجمالى به وجود تكاليف واقعى و مسلّم در ميان مشتبهات مواردى كه نسبت به وجود تكاليف در ميان آنها ظن، شك و يا و هم مى باشد است.

توضيح:

علم اجمالى وجود دارد كه شارع در حق مكلفان تكاليف واقعى و مسلّمى را مقرر نموده است، و در صورتى كه دايره شمول اين علم آن قدر گسترده باشد كه اطراف آن شامل تمام مظنونات، مشكوكات و موهومات گردد، به آن «علم اجمالى اكبر» مى گويند، چه منشأ اين احتمالات، اخبار موجود در كتاب هاى معتبر باشد، چه امارات ظنى و يا چيزى ديگر.

نكته:

علم اجمالى اكبر، به علم اجمالى كبير منحل مى گردد، زيرا مقدار معلوم به اجمال در بين مشتبهات مظنونات، مشكوكات و موهومات بيش از مقدار معلوم به اجمال در ميان همه امارات ظنى يا همان مظنونات نيست، و اين امر باعث انحلال علم اجمالى اكبر به كبير مى شود.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 466.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 2، ص 199.

علم اجمالى به تكليف

ر.ك: علم اجمالى در شبهه حكمى

علم اجمالى به موضوع

ر.ك: علم اجمالى در شبهه موضوعى

علم اجمالى تخيلى

علم اجمالى غير مطابق با واقع

علم اجمالى تخيلى، مقابل علم اجمالى حقيقى بوده و به علمى گفته مى شود كه مطابق با واقع نبوده و صرفاً شخص خيال مى كرده در اين مورد علم اجمالى وجود دارد، مثل جايى كه شخص علم دارد قطره اى خون در يكى از دو ليوان آب افتاده است، در حالى كه در عالم واقع (علم الله) اين قطره به دو جزء تقسيم شده است و در هر دو ليوان افتاده است.

روحانى، محمد، منتقى الاصول، ج 5، ص 53.

علم اجمالى تدريجى

ر.ك: علم اجمالى در تدريجيات

علم اجمالى تعبدى

علم اجمالىِ حاصل از اماره معتبر شرعى

علم اجمالى تعبدى، كه مقابل علم اجمالى وجدانى است، نوعى علم اجمالى است كه به سبب وجود اماره معتبر شرعى براى مكلف حاصل مى شود. اماره معتبر، هر چند علم قطعى وجدانى به وجود نمى آورد، اما شارع تعبداً آن را جانشين علم قرار داده است، مانند موردى كه شخص، علم وجدانى به نجاست هيچ كدام از دو ظرف موجود ندارد، اما بيّنه شرعى (دو مرد عادل) شهادت مى دهد كه يكى از دو ظرف نجس است; در نتيجه، او از راه اقامه بينه معتبر، علم اجمالى تعبدى به نجاست يكى از دو ظرف پيدا مى كند.

در اين كه علم اجمالى تعبدى، منجز تكليف است يا نه اختلاف وجود دارد.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص (262-261).

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 287.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 373.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 202.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 4، ص 231.

علم اجمالى حقيقى

علم اجمالى مطابق با واقع

علم اجمالى حقيقى، مقابل علم اجمالى تخيلى بوده و در جايى محقق مى شود كه علم اجمالى، به حكم و يا موضوع حكمى تعلق گرفته و مطابق با واقع نيز باشد; يعنى در حقيقت، علم اجمالى شخص، جهل مركب نباشد.

روحانى، محمد، منتقى الاصول، ج 5، ص 53

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 4، ص 232.

علم اجمالى در اطراف تدريجى

ر.ك: علم اجمالى در تدريجيات

علم اجمالى در اطراف دفعى

ر.ك: علم اجمالى در دفعيات

علم اجمالى در تدريجيات

علم اجمالى در شىء فاقد اجزاى مجتمع در زمان واحد

علم اجمالى در تدريجيات، كه مقابل علم اجمالى در دفعيات