حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 12.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 3.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 19.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 2، ص 312.

تهانوى، محمد اعلى بن على، كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج 2، ص 939.

محقق حلى، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص 48.

ظن اجتهادى

ر.ك: امارات

ظن اطمينانى

ر.ك: قطع عرفى

ظنّان

شخص ظن پيدا كننده از راه هاى غير متعارف

ظنّان، شخصى است كه از راه ها و اسباب غير متعارف كه معمولا براى انسان هاى عادى ظن ايجاد نمى كند، ظن پيدا مى كند، مثل اين كه كسى از خبر كودكى يا فردى دروغ گو، به جهت قبله ظن پيدا كند; چنين ظنى در فقه معتبر نيست; بنابر اين، اگر مولا بگويد: «صل الى القبلة المظنونه; هر گاه به جهت قبله، ظن پيدا كردى، به آن سو نماز بگذار»، اين جمله انصراف دارد به ظنى كه از را ه هاى متعارف براى انسان هاى عادى به وجود مى آيد، مثل ظن حاصل از بينه، مشاهده قبور مسلمين و محراب مساجد; بنابراين، ظن ظنّان كه از راه هاى غير متعارف به دست مى آيد، از آن خارج است، زيرا چنين ظنى بى اعتبار مى باشد.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 3، ص 80.

محمدى، على، شرح رسائل، ج 1، ص 85.

ظن انسدادى

ر.ك: ظن مطلق

ظن به طريق

ظنّ به راه هاى تحصيل حكم شرعى

ظن به طريق، مقابل ظن به واقع، و به معناى ظن به راه ها و اسباب به دست آوردن حكم شرعى است كه در علم اصول فقه مطرح مى باشد و مكلف را به واقع مى رساند.

اصطلاح «ظن به طريق» و «ظن به واقع» در بحث انسداد باب علم مطرح است; به اين بيان كه با فرض تمام بودن «مقدمات انسداد» اين بحث مطرح مى شود كه آيا نتيجه مقدمات انسداد، حجيت ظن به واقع حكم واقعى است يا حجيت ظن به طرق و راه هايى اسباب شرعى كه مكلف را به واقع مى رساند و يا نتيجه آن، حجيت هر دو مى باشد.

در صورتى كه نتيجه مقدمات دليل انسداد، حجيت ظن به طريق باشد، اگر عادلى از راه خبر واحد كه حجيت آن ظنى است از حرمت يا وجوب چيزى خبر دهد، اين خبر، حجت و عمل كردن به آن واجب است، اگر چه براى مكلف، از اين خبر، به حرمت يا وجوب آن چيز ظن حاصل نشود.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 4، ص 613.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص (295-293).

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 142.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 212.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 409.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول (المحشى)، ج 3، ص 413.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 478.

ظن به واقع

ظن به احكام شرعى

ظن به واقع، مقابل ظن به طريق، و به معناى ظن به خود واقع احكام واقعى است; به بيان ديگر، به ظن، از اين لحاظ كه طريق به واقع است، نظر نمى شود، بلكه ارزش آن در كشف از واقع است.

اصطلاح «ظن به واقع» و «ظن به طريق» در بحث انسداد باب علم مطرح است; به اين بيان كه بر فرض تمام بودن «مقدمات انسداد» اين بحث پيش مى آيد كه آيا نتيجه مقدمات انسداد، حجيت ظن به واقع حكم واقعى است يا حجيت ظن به طرق و اسبابى كه تعبداً مكلف را به واقع مى رساند، و يا هر دو.

در صورتى كه نتيجه مقدمات دليل انسداد، حجيت ظن به واقع باشد، اگر عادلى از راه خبر واحد كه حجيت آن ظنى است از حرمت يا وجوب چيزى خبر داد، اين خبر در صورتى حجت است كه مكلف، به حكم وجوب يا حرمت ظن پيدا كند، ولى اگر فقط به حجيت خبر واحد عادل ظن پيدا كرد ولى ظن به حكم براى او حاصل نشد چنين ظنى اعتبار ندارد.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 4، ص 613.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول (المحشى)، ج 3، ص 413.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص (295-293).

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 142.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 212.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 409.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 478.

ظن حجت

ر.ك: اماره معتبر

ظن خاص

ظنّ حاصل از امارات معتبر نزد شرع

ظن خاص، مقابل ظن مطلق، و به معناى هر ظنى است كه دليل