ضرر اخروى

عذاب هاى سراى آخرت

ضرر اخروى، مقابل ضرر دنيوى بوده و مراد از آن، عقوبت ها و عذاب هايى است كه در سراى آخرت به سبب گناهان ونافرمانى هاى شخص معصيت كار به وى مى رسد و موجب رنج، مشقت و زحمت او مى گردد.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 217.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 176.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 79.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 2، ص 458 و 461.

ضرر دنيوى

هر گونه زحمت و سختى وارد بر انسان در دنيا

ضرر دنيوى، مقابل ضرر اخروى، و به معناى هر گونه رنج، زحمت، سختى، ناراحتى، مشقت، فشار و تنگنايى است كه در دنيا بر انسان وارد مى گردد و با طبيعت وى سازگارى ندارد.

نكته:

در اين كه «عدم نفع» از مصاديق ضرر است يا خير اختلاف وجود دارد.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 217.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 176.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 79.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 179.

ضروريات

ر.ك: مصالح ضرورى

ضماير

اسم هاى جانشين اسم ظاهر

ضماير، جمع ضمير و ضمير اسمى است كه جانشين اسم ظاهرى شده كه قبلا در كلام آورده شده است; بنابراين، آوردن ضمير، گوينده و نويسنده را از آوردن دوباره اسم بى نياز مى نمايد، مانند «هو»، «انت»، «انا».

در كتاب «كشاف اصطلاحات الفنون» آمده است:

«الضمير و يسمى بالمضمر ايضا اسم كنّى به عن متكلم او مخاطب او غائب تقدم ذكره بوجه ما...»[1]

نكته:

اصولى ها، درباره وضع ضماير اختلاف دارند; بعضى مانند مرحوم «آخوند» وضع، موضوع له و مستعمل فيه را در ضماير مانند حروف عام و جزئيت را ناشى از نحوه استعمال مى دانند; برخى ديگر مانند مرحوم «مظفر» وضع را عام و موضوع له را خاص مى دانند و بعضى ديگر مانند مرحوم «نايينى» وضع و موضوع له را عام و مستعمل فيه را خاص مى دانند.

نيز ر.ك: وضع ضماير.

[1]تهانوى، محمد اعلى بن على، كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج 2، ص 884

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 1، ص 48.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 2، 1، ص 54.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 90.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 3، ص 191.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 1، ص 68.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 56.

آذرى قمى، احمد، تحقيق الاصول المفيدة فى اصول الفقه، ج 1، ص 141.

ضماير غايب

اسم هاى جانشين اسامى ظاهرِ دلالت كننده بر اشخاص غير مورد خطاب

ضماير غايب، به اسم هايى گفته مى شود كه جاى اسم هاى ظاهرى قرار مى گيرد كه قبلا در كلام آورده شده. و بر شخص يا شيئى دلالت مى كند كه در مجلس خطاب حضور ندارد، مثل:«هو» و «هى».

نيز ر.ك: وضع ضماير غايب.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 57.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 90.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 96.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 1، ص 69.

ضماير متكلم

اسم هاى جانشين اسامى ظاهرِ دلالت كننده بر شخص متكلّم

ضمير متكلم، جاى اسم ظاهرى مى نشيند كه قبلا در كلام آورده شده و بر شخص متكلم دلالت مى نمايد، مثل: «انا» و «نحن».

نيز ر.ك: وضع ضماير متكلم.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 91.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 56.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 98.

ضماير مخاطب

اسم هاى جانشين اسامى ظاهرِ دلالت كننده بر اشخاص مورد خطاب

ضمير مخاطب، اسمى است كه جاى اسم ظاهرى قرار گرفته كه قبلا در كلام آورده شده و بر شخص يا اشخاصى دلالت مى كند كه مورد خطاب متكلم مى باشد، مانند: «انت»، «انتما»، «انتم».

نيز ر.ك: وضع ضماير مخاطب.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 1، ص 91.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 56.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 98.