نيز از پرداختن به بحث هايى كه ثمره ى عملى و كاربردى ندارند هم چون انسداد، جامع صحيحى و اعمى، شرط متأخر، سببيّت، معناى حرفى و...، دورى شود.

ب) گزيده نويسى و پرهيز از تطويل مباحث كم فايده

همانند گستردگى كم ثمر بحث اجماع منقول در كتاب رسائل شيخ انصارى.

ج) پرداختن به مباحث كليدى و كاربردى

ضرورت پرداختن به مباحثى نو كه در حل معضلات فقهى راه گشايند و در علم اصول يا به آن ها پرداخته نشده و يا در ميان مباحث ديگر گم شده اند و به گونه اى مستقل مورد توجه واقع نشده اند همانند مباحث: «اصول فقه مقارن، سيره عقلا، عرف و عادت، مذاق شريعت يا روح فقه، مصلحت، ضرورى مذهب و فقه و...».

پيشينه و سابقه فرهنگ نامه نگارى در حوزه اصول فقه

آگاهى از پيشينه هر پژوهشى شرط اول دست زدن به پژوهش درباره آن است. از اين رو، در اين فراز، كتاب هايى را كه تاكنون به عنوان فرهنگ اصطلاحات اصول فقه و يا معجم اصولى به چاپ رسيده اند نام مى بريم و با يادكرد ويژگى هاى آن ها به مقايسه فرهنگ حاضر با آن ها مى پردازيم.

اصطلاحات الاصول

* اين كتاب از نگاشته هاى آية الله ميرزا على مشكينى(ره) (1386 - 1300) است كه براى نخستين بار در سال 1383 قمرى در 300 صفحه انتشار يافت. و چاپ پنجم آن در سال 1371 شمسى صورت گرفته است.

* سر فصل هاى اين كتاب به صد عنوان مى رسد كه به شيوه الفبايى رديف شده و در ضمن بحث از اصطلاحات كلى (اعم) به پاره اى اصطلاحات جزئى (اخص) نيز پرداخته شده است. براى مثال، در اصطلاح «الامر» بعد از تعريف لغوى و اصطلاحى اقسام آن آورده شده. همانند، امر مولوى، امر ارشادى، امر تعبدى و امر توصلى، و براى هر يك جداگانه و به اختصار شناسه اى آورده شده است; با اين وصف شماره اصطلاحاتى كه مورد بحث قرار گرفته اند افزون از پانصد اصطلاح مى باشد.

* در اين كتاب ديدگاه هاى اهل سنت و اصطلاحات خاص آنان آورده نشده است اين كتاب به زبان عربى است و زيرنويس و فهرست منابع ندارد. شايد نخستين فرهنگ نامه اى كه در علم اصول فقه نوشته شده است همين كتاب باشد.

فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول

اين كتاب كارى از عيسى ولايى (متولد 1329) است كه اولين ويرايش آن در سال 1374 از سوى نشر نى در 390 صفحه انتشار يافت، و از ويژگى ها و امتيازات خوبى برخوردار است هم چون:

* زبان فارسى، روان و قابل استفاده براى دانش جويان و طلاب مبتدى.

* آوردن منابع در پاورقى و ذيل هر اصطلاح (هر چند منابع محدود است).

* آوردن مثال هاى حقوقى و مسايل روز اجتماعى براى شرح اصطلاحات.

* آوردن اصطلاحات و ديدگاه هاى اهل سنت هر چند به صورت محدود.