responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 507

شرايط اصل برائت

امور لازم در اجراى اصل برائت

شرايط اصل برائت، شرايطى است كه با نبود آنها، اصل برائت جارى نمى گردد.

اصوليون در زير اين عنوان معمولا از شرط جستوجوى از دليل، سخن به ميان آورده و آن را در جاهايى كه به وجود آن ظن است، فى الجمله واجب دانسته اند.

نسبت به وجوب جستوجوى از دليل، تفصيل هايى در كلام اصولى ها وجود دارد:

عده اى بين برائت نقلى و عقلى و برخى بين شبهات موضوعى و حكمى تفصيل داده اند.

براى آگاهى از تفصيل اول، به مستندهاى شرايط برائت شرعى و برائت عقلى، رجوع شود.

اما نسبت به تفصيل دوم، مشهور اصوليون، جستوجو از دليل را در شبهه موضوعى لازم نمى دانند، اما در شبهه حكمى به وجوب جستوجو اعتقاد دارند، زيرا عدم جستوجو در جاهايى كه نسبت به وجود احكام در آنها ظن وجود دارد، مثل كتاب هاى حديث، موجب تضييع احكام و اهمال نسبت به تكاليف واقعى مى گردد. البته نظريات ديگرى در مقابل نظريه مشهور وجود دارد; براى مثال، بعضى جستوجو را هم در شبهات حكمى و هم در شبهات موضوعى لازم مى دانند.

شرايط ديگرى نيز براى جريان برائت در نظر گرفته شده كه به نظر مى رسد از شرايط عمومى اجراى هر يك از اصول عملى بوده و اختصاص به برائت ندارد، ازجمله اين كه، اصل برائت در جايى جارى مى شود كه اصل موضوعى ديگرى كه رافع شك در آن است جارى نشود، زيرا در صورت جريان، بر اصل برائت حاكم خواهد بود; براى مثال، اگر در حليت گوشت و صحت تذكيه حيوانى شك شود، اصالت عدم تذكيه در مورد آن جارى مى گردد و ميته محسوب مى شود، در نتيجه، نسبت به حرمت خوردن گوشت آن برائت جارى نمى گردد، زيرا شك در حليت با اجراى اصل موضوعى بر طرف شده است.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 225.

عراقى، ضياء الدين، منهاج الاصول، ج 4، ص 328.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص (136-135).

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 222.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص (424-423).

شرايط اصل تخيير

امور لازم در اجراى اصل تخيير

شرايط اصل تخيير، به امورى گفته مى شود كه در جريان اصل تخيير دخيل بوده و در صورت فقدان آنها، اصل تخيير جارى نمى شود.

يكى از شرايط اصل تخيير، جستوجوى از دليل است. دليل لزوم جستوجو، حكم عقل است، زيرا عقل در صورتى به تخيير حكم مى كند كه مجتهد، درباره وجود دليل بررسى وجستوجو كرده باشد; يعنى به مظان وجود دليل جاهايى كه نسبت به وجود دليل در آنها ظن وجود دارد، مانند كتاب هاى روايى معتبر مراجعه كرده و از يافتن دليلى براى حكم مأيوس شده باشد، آن گاه عقل حكم مى كندكه در دوران بين محذورين، مكلف مخير است هر يك از طرفين را اختيار كند.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 425.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 142.

شرايط اصول عملى

امور لازم در اجراى اصول عملى

شرايط اصول عملى، به شرايطى گفته مى شود كه با فقدان آنها اصول عملى جارى نخواهد شد; براى مثال، هرگاه مكلف بعد از جستوجوى از دليل، قطع يا ظن معتبر به حكم يا موضوع داراى حكم پيدا نكند تكليفش عمل كردن به يكى از اصول عملى است; بنابراين، جستوجو از دليل و اماره و عدم دسترسى به آن، شرط عمومى براى عمل به همه اصول عملى است و افزون بر آن، هر يك از اين اصول شرايط مخصوص به خود دارد كه در مستندهاى آنها آورده شده است.

نيز ر.ك: شرايط اصل احتياط; شرايط اصل استصحاب; شرايط اصل برائت، شرايط اصل تخيير.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص (240-239).

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص (430-423).

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 6، ص 376.

شرايط افتاء

ر.ك: شرايط مفتى.

شرايط برائت شرعى

امور لازم در اجراى اصل برائت شرعى

شرايط برائت شرعى در برابر شرايط برائت عقلى، شروطى اند كه بدون وجود آن هااين اصل جارى نمى گردد. مشهور اصوليان بر اين اعتقاداند كه مقتضاى اطلاق ادله برائت شرعى اين است كه بدون فحص و بررسى مى توان به برائت شرعى عمل كرد. با اين حال، برخى با استدلال به ادله اربعه معتقداند شرط جريان برائت شرعى در شبهات حكمى، فحص و بررسى از دليل است.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص (425-424).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 135.

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 507
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست